Qurilish materiallari, buyumlari va konstruktsiyalari ishlab chiqarish

Ma’ruzani mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Beton uchun yirik donali qumdan foydalanish qanday natija beradi
   
2. 
   Betonning mustahkamligi va tejamliligiga to‘ldiruvchining qanday tasiri bor
   
3. 
   Plitalar, pollar va yopmalarni betonlashda shag‘al yoki chaqilgan toshning maksimal yirikligi qanday bo‘lishi kerak
   

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Neville, Adam M. Properties of concrete / A.M. Neville. -- 5th ed. p. cm. ISBN 978-0-273-75580-7 (pbk.)
   
2. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton va temir-beton buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi. Darslik. T., 2011.
   
3. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.
   
4. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton texnologiyasi. O`quv qo`llanma. I va II qism. TAQI T., 2012.
   
5. 
   Akramov X.A., Nuritdinov X.N. Beton va temir-beton buyumlari ishlab chiqarish texnologiyasi. O‘quv qo‘llanma. I va II qism. T., 2012.
   

11-mavzu. Og‘ir beton tarkibini tanlash. YUqori mustahkamli yyengil betonlar. Yyengil betonni tarkibini tanlash.
Reja:

1. 
   Og‘ir beton tarkibini tanlash
   
2. 
   . YUqori mustahkamli yyengil betonlar
   

Beton tarkibi loyihalanganda ishlatiladigan materiallar o‘rtasidagi nisbat shunday topilishi kerakki, natijada, tayyorlash texnologiyasi ham nazarda tutilganda, konstruksiyadagi betonning mustahkamligi, beton qorishmasining harakatchanligi va betonning tejamli bo‘lishi (sement sarfini minimal kamaytirish) kafolatlanishi lozim.
Beton tarkibini aniqlash quyidagilarni o‘z ichiga oladi: a) konstruksiyaning turi, qanday sharoitda ishlatilishi va tayyorlanish usulidan kelib chiqqan holda betonga qo‘yiladigan talabni belgilash; b) beton uchun material tanlash va ularning xususiyati bo‘yicha kerakli ma’lumotni olish; v) betonning birlamchi tarkibini aniqlash; g) namuna uchun qorilgan beton tarkibini tekshirish; d) beton tayyorlashni nazorat qilish; e) tayyorlash vaqti, to‘ldiruvchilar xususiyati va boshqa omillar o‘zgarganda uning tarkibiga tuzatishlar kiritish.
Beton tarkibini birlamchi aniqlash beton mustahkamligining sement faolligi, suv-sement omili, ishlatiladigan materiallarning sifati, beton qorishmasi harakatchanligining suv sarfi va boshqa omillarga bog‘liq bo‘lishi asosida amalga oshiriladi.
Beton xususiyatlari va beton qorishmasining uning tarkibiga qay darajada bog‘liq ekanligini aniq belgilash uchun, agar imkon bo‘lsa, dastlabki sinov ishlari o‘tkaziladi. Bu holda tajribani rejalashtirish va uning natijalarini o‘rganishning matematik usullarini ishlatish tavsiya etiladi.
Beton mustahkamligiga qanday talab qo‘yilganligi ish chizmalarida ko‘rsatiladi. Beton qorishmasining harakatchanligi (bikirligi) konstruksiyaning o‘lchami, armaturalarning qalinligi, beton quyish va uni joylashtirish usullaridan kelib chiqqan holda belgilanadi (1.5-jadval). 1.5-jadvalda betonning bikirligi standart konus va texnik viskozimetrlarda ko‘rsatilgan.
Tarkibidagi sement miqdori etarli bo‘lgandagina beton qorishmasining joylanishi oson bo‘ladi. Sement miqdorining belgilangan darajadan kam bo‘lishi beton qorishmasining ajralishi, unda mikro bo‘shliqlar paydo bo‘lishi va xizmat muddatining kamayishi xavfini oshiradi.
Beton qorishmasining harakatchan va mustahkam bo‘lishiga talablar

Konstruksiya va zichlash usuli	Bikirlik, s		Harakat-chanligi
	QMQ konus bo‘yicha	QMQ-standart bo‘yicha
Vibromaydoncha yoki vibromoslama bilan shaklga solinadigan hamda tez qolipdan tushiriladigan yig‘ma temir beton konstruksiyalar	30-10	120-40	-
Vibromaydonchada gorizontal holatda shaklga solinadigan bo‘shliqli yopuvchi konstruksiyalar, devor panellari,	10-5	40-20	1-4
Tashqi yoki ichki vibratsiya usuli bilan tayyorlangan zich armaturali elementlar (ustunlar, rigellar, plitalar)	5-3	20-10	5-9
Zarbli vibratsiyali moslamalarda shakl beriladigan konstuksiyalar	30-20	120-80	-
Kassetada shakl beriladigan konstruksiyalar	10-5	-	7-17
Sentrafuga bilan tayyorlangan konstruksiyalar	-	-	5-10
Gidropresslangan konstruksiyalar (quvurlar)	10-5	40-20	-

beton qorishmasi qovushqoq va ajralmaydigan bo‘lishi uchun kerak bo‘ladigan sement sarfining minimal miqdori.

Qorishma	To‘ldiruvchi modda o‘lchami mm bo‘lgan holatda sementning minimal sarfi
	10	20	40	70
Juda bikir (J>20 c)	160	150	140	130
Bikir(J=10-20 s)	180	160	150	140
Kam harakatchan (J=5-10 s)	200	180	160	150
Harakatchan (OK=10-16sm)	220	200	180	160
Juda harakatchan (OK=10-16 sm)	240	220	210	180
Quyma(OK>16sm)	250	230	200	190