Qurilish materiallari buyumlari va konstruksialarini ishlab сhiqarish” kafedrasi

2.1. Materiallarning g’ovakligini aniqlash.

Material xajmining g’ovaklar (bo’shliqlar) bilan to’lish darajasi shu materialning g’ovakligi deb ataladi. Har qanday qurilish materialida ma’lum darajada g’ovaklar bo’ladi. SHu sababli u xech qachon 100 % zich bo’la olmaydi. Materialdagi g’ovaklar hisobga olinganda uning zichligi 100 % ga yoki 1 ga teng keladi.

Materialning g’ovakligi quyidagi formuladan hisoblab topiladi.

F=(1- )100, (6)

Bu formulada F – g’ovaklik, % hisobida;
_o- o’rtacha zichlik. g/sm³ hisobida
- xaqiqiy zichlik, g/sm³ hisobida.
Ish tartibi. Dastlab, bundan oldingi ishda foydalanilgan asbob-uskunalar yordamida materialning xaqiqiy va o’rtacha zichliklari topiladi, so’ngra (6) formuladan g’ovakligi hisoblab chiqariladi.


3-LABORATORIYА ISHI.


SOCHILUVCHAN MATERIALLARNING TO’KMA ZICHLIGINI ANIQLASH.
Sochiluvchan materiallarning to’kma zichligini aniqlash


Ishlatiladiga asbob-uskunalar: standart voronka, 1 l li idish, tarozi, chizg‘ich.
Kukun materiallarning to‘kma zichligini topishda, standart voronkadan foydalaniladi. Bu asbob, asosan, vertikal vaziyatda o‘rnatilgan voronka (1) va qopqoq (2) dan iborat. Qopqoq tagiga og‘irligi o‘lchangan va xajmi 1 l li silindr (3) qo‘yiladi. Odatda, bunday asbob yupqa tunukadan yasaladi va uch oyoqqa o‘rnatiladi (2-rasm).

2- Rasm. Standart voronka: 1- korpus; 2-naycha; 3-surilma qopqoq; 4-o‘lchash silindri.

Ish tartibi. Ostki qopqog‘i yopilgan standart voronkaga sinaladigan material, masalan qum to‘ldiriladi. Voronkaning silindrik nayi ostiga massasi tortilgan, xajmi 1 l li o‘lchov silindri o‘rnatiladi. O‘lchov silindrining ozi bilan voronka qopqog‘ining orasi 50 mm bo‘ladi (3-rasm). Asbob mustaxkam stolga o‘rnatiladi, asbob ostiga karton qo‘yiladi. SHundan so‘ng voronka qopqog‘i ochib yuboriladi. O‘lchov silindriga tushayotgan qum toshib ketgandan keyin, qopqoq yopib qo‘yiladi va ortiqcha qum chizii bilan sidirb tashlanadi. Ortiqcha qumni silindr ustidan sidirish paytida, silindrni silqitmaslik va qimirlatmaslik lozim, aks xolda qum zichlanadi. Ortiqcha qum sidirib tashlangach, silindr tarozida tortiladi. Bu umumiy massadan silindrning massasi ayrilsa, sinalayotgan qumning massasi chiqadi. Massasi aniqlangan qumning xajmi 1 l ga, ya’ni 1000 sm³ ga teng. Bunday tajriba kamida uch marta takrorlanadi.

Qumning xajmi va massasi aniqlangandan keyin, (2) formuladan qumning to‘kma zichligi topiladi.