|
Sinfdan tashqari ishlarda o`quvchi shaxsini shakllantirishda mehnat faoliyatining o`rni
Sinfdan tashqari ishlar maktab o'quvchilari bilan ishlash shakllaridan biri bo'lib, u bolalarning ijobiy shaxsiy xususiyatlarini tarbiyalashga katta hissa qo'shadi. Sinfdan tashqari mashg‘ulotlar o‘quv jarayonida olingan bilim va ko‘nikmalarni maktabdan tashqari amaliy faoliyatda qo‘llashga yordam beradi.
Sinfdan tashqari mashg'ulotlar maktabda mehnat ta'limi oldida turgan asosiy vazifalarni hal qilishga yordam berishi kerak:
mehnat ta'limi ijtimoiy ahamiyatga ega bo'lishi kerak, ya'ni. talabalarni jamiyatning unumli mehnatiga jalb etishga amaliy jihatdan tayyorlashi;
bolalarning psixofizik nuqsonlarini tuzatish uchun mehnat ta'limidan foydalanish kerak;
mehnat faoliyati bola shaxsining axloqiy fazilatlarini shakllantirishga yordam berishi kerak
Sinfdan tashqari mehnat faoliyati mehnat ta'limi dasturi bo'yicha bajariladigan ish turlariga tabiiy qo'shimcha hisoblanadi.
Boshlang'ich sinf o'quvchilari mehnat darslarida qog'oz va karton, to'qimachilik materiallari bilan ishlaydi, modellashtirish bilan shug'ullanadi, yog'och bilan ishlaydi.
Oʻrta va yuqori sinf oʻquvchilari, asosan, mehnat turlaridan biri – duradgorlik, santexnika, tikuvchilik va hokazolar, jumladan, oʻz-oʻziga xizmat qilish bilan shugʻullanadi.
Sinfdan tashqari mashg'ulotlarda ular mehnat darslarida bo'lgani kabi bir xil materiallar va vositalar bilan shug'ullanadilar. Biroq, kasblarning tabiati va mahsulot turlari sezilarli darajada farqlanadi. Sinfdan tashqari ishlar rahbarlari bolalarning mehnat darslarida nimalarni o'rganishlarini, qanday ishlarni bajarishlarini yaxshi bilishlari kerak. Bu ularga o'z ishini dastur talablarini, yosh xususiyatlarini, umumiy ta'lim bilimlari va mehnat ko'nikmalarini hisobga olgan holda rejalashtirishga yordam beradi. Shunday qilib, masalan, o'rta bosqich o'quvchilariga murakkab hisoblash, o'lchash va belgilash operatsiyalarini mustaqil bajarish qobiliyatini talab qiladigan bunday ish turlarini, yuqori sinf o'quvchilariga - juda oddiy, ular uchun qiziq bo'lmagan ish turlarini taklif qilmaslik kerak.
Shuni ham yodda tutish kerakki, sinfdan tashqari mashg'ulotlarda dastur materialiga nisbatan murakkabroq topshiriqlar berish tavsiya etilmaydi.
Bunday hisob-kitob bilan mehnat faoliyati turlari tanlanishi kerak. Shunday qilib, mehnat darslarida va umumta'lim sikli darslarida olingan bilim, ko'nikma va malakalar sinfdan tashqari mashg'ulotlarda takomillashtirilishi va mustahkamlanishi.
Masalan, agar o'quvchilar mehnat darslarida yog'ochga ishlov berish bilan shug'ullansa, darsdan tashqari mashg'ulotlarda yog'och yoki tabiiy materiallar bilan ishlashni tashkil qilish foydalidir.
Shuni esda tutish kerakki, bolalarning kognitiv qiziqishlarining beqarorligi, monoton harakatlardan tez charchash, ma'lum bir vaqtda mehnat turlarini o'zgartirishni talab qiladi. Shuning uchun sinfdan tashqari mashg'ulotlarning mazmuni mehnat faoliyatining bir nechta turlarini o'z ichiga olishi kerak. Shuningdek, bolalarning hissiy tajribasini hisobga olish va tasviriy faoliyat elementlarini, o'yin momentlarini, shuningdek tabiatdagi kuzatishlarni ta'lim mazmuniga kiritish kerak. Sinfdan tashqari ishlar mehnat ta’limi darslari va umumta’lim fanlari bilan chambarchas bog’liq bo’lishi bilan birga, bolalar havaskorlik faoliyatining boshqa turlari va shakllari bilan ham bog’liqdir. Bularga, masalan, qoʻgʻirchoq va soya teatrlari kiradi. Va bu yog'ochdan, metalldan, qog'ozdan, papier-machedan hunarmandchilik qilish, bezak yasash, kostyumlar tikish va hokazolarni o'z ichiga oladi.
Mehnat uchun sinfdan tashqari mashg'ulotlarning eng keng tarqalgan shakli turli xil to'garaklardir. Maktablarda yog'och va metallni texnik modellashtirish, kesish va tikuvchilik, to'qish, "Mohir qo'llar" va boshqalar to'garaklar bo'lib, ular o'quv ustaxonalari asosida yaratilgan. Uzoq vaqt davomida ishlash bo'yicha ushbu to'garaklarda ma'lum bir ish turiga qiziqish va moyillik ko'rsatgan nisbatan kichik guruhlar birlashtirilgan. Ko'pgina hollarda, bu o'quvchilar mehnat ta'limi darslari bilan muvaffaqiyatli shug'ullanadilar.
Bu ish shaklining birgina kamchiligi shundaki, bu ishga eng zarur bo‘lgan talabalar kamdan-kam hollarda to‘garaklarga jalb qilinadi. Mehnat darslarida muvaffaqiyat qozona olmagan va o'z qobiliyatiga ishonchsizlik his qilganlar bu ishda qatnashishga jur'at etmaydilar. To‘garak rahbarlari bunday bolalarga maksimal darajada e’tibor qaratishlari, ularni sabr-toqat va tirishqoqlik bilan mashg‘ulotlarga jalb etishlari kerak.
Sinfdan tashqari mehnat faoliyatida o`quvchilarning ijtimoiy foydali mehnati katta o`rin tutadi. Bolalar “Dadgorlik”, “O‘zing qil”, “Tikuvchilik”, “Mohir qo‘llar”, “Naqsh” to‘quv to‘garagi, “Guldasta” to‘garagi va boshqalar bilan shug‘ullanadilar.
Ta’kidlash joizki, keyingi yillarda ijodiy faoliyat yuritayotgan maktab rahbarlari, o‘qituvchi va tarbiyachilarning darsdan tashqari mashg‘ulotlarga qiziqishlari sezilarli darajada oshdi. Sinfdan tashqari ishlarning yangi shakllari izlanmoqda.
Shubhasiz, korreksiya maktablarining yangi o‘quv rejasi bo‘yicha ishlashga o‘tishi bilan bu qiziqish yanada ortadi, sinfdan tashqari mehnat mashg‘ulotlarini uning turli shakllarida tashkil etish tajribasi boyib boradi.
Tuzatish maktablarida o'quvchilarga mehnat ta'limi va tarbiyasi uchun korxonalar, qishloq xo'jaligi tashkilotlariga ekskursiyalar, mehnat haqida suhbatlar, kattalar ishlab chiqarishi va mehnati haqida filmlar tomosha qilish kabi sinfdan tashqari ishlarning shakllari katta ahamiyatga ega. Bunday uchrashuv va suhbatlar o‘quvchilarning turli kasb-hunarlarning mohiyati, ishlab chiqarishning o‘ziga xos xususiyatlari haqidagi tushunchalarini sezilarli darajada kengaytiradi, mehnatga qiziqish uyg‘otadi.
Mehnat ta'limi bo'yicha tarbiyaviy ishlarning barcha shakllaridan foydalangan holda, korreksiya maktablari xodimlari o'quvchilarni jamiyatning samarali mehnatida ishtirok etishga tayyorlash, g'ayrioddiy bolaning aqliy kamchiliklarini tuzatish va boshqalar oldida turgan vazifalarni yanada muvaffaqiyatli hal qilishlari mumkin. bolalar shaxsining ijobiy fazilatlarini tarbiyalash.
O'quvchilarni darslarga ko'proq jalb qilish uchun vaqti-vaqti bilan ularning ishlari ko'rgazmalarini tashkil etish, bolalarga o'zlari uchun qandaydir ishlarni bajarishga imkon berish va shu bilan ota-onalarning e'tiborini sinfdan tashqari mashg'ulotlarga jalb qilish tavsiya etiladi. Talabalarning ota-onalari tashkiliy va moddiy jihatdan ta'limga katta yordam ko'rsatishi mumkin - kerakli materiallar va vositalarni olishga yordam beradi va ba'zi hollarda darslarni o'tkazishda ishtirok etadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
