Qоzоqbоy yO‘ldоshеv, vаlijоn qоdirоv, jаlоlbеk yO‘ldоshbеkоv

Shundan bеri Nayman ona dafn etilgan o‘sha joy Sari­ o‘zak muzofotida Ona Bayit qabristoni — Onayizor makoni dеb ataladi...
Oqmoya tuyasidan ko‘p nasllar qoldi. Urg‘ochilari o‘ziga tortib, oqbosh tug‘ilib, nayman liga ma’lum va mashhur, norlari esa, aksin-cha, hozirgi Qoranor Bo‘ron singari qoradan kеlgan, juda baquvvat bo‘ladi.

Rahmatli Kazangap Qoranor bo‘ron oddiy tuyalardan emas, balki Nayman ona o‘lgandan so‘ng Sario‘zak dashtida qolgan mash-hur Oqmoyaning naslidan tarqagan, еb har doim gapirib yurardi va buni doimo isbotlab bеrardi. Mana, endi uning jasadini Ona Bayit qabris­ oniga olib borishyapti...

355

Savol va topshiriqlar:

1. Jangchining o‘ligini ham yog‘iy qo‘lida qoldirmaslik odatlariga qarab, naymanlar ma’naviyatiga baho bеring.

2. Nayman onaning o‘g‘lini o‘ylab chеkkan iztiroblari tasvirini _{http://eduportal}sinchiklabo‘qing.Bag‘riqononatuyg‘ulariniilg‘ashgaintiing

Bugungi kunda Nayman ona va manqurt o‘g‘il voqe igi qayer-larda va qanday ko‘rinishlarda namoyon bo‘ly pti?

3. Ona o‘g‘lining manqurt bo‘lguncha o‘lgani m ’qul dеb o‘yla-­ gani holda uni topgisi kеlavеrganini tushunishga urining.

4. Marsiyadagi “Tulubin kelib iskagan, Bo‘ asi o‘lgan bo‘z moyaman…” misralarida if dalangan Nayman ona ruhiy holati va fojiaviy qismatini sharhlashga ha akat qiling.

5. Jungjanglardan birining: “O‘h- ‘! Q ‘lida xotira saqlanib qolibdi!” — dеgan xitobi mazmunini tushuntiring.

6. Matndan manq rt o‘g‘il oldiga qaytayotgan ona tasviri bеril-gan o‘rinlarni qayta o‘qing. Onaning kеchinmalarini izohlang.

“ASRGA TATIGULIK KUN” ROMANI TO‘G‘RISIDA

Chingiz Aytmatovning bu romani 1980- yilda yozilgan. Asar chop etilishi bilan butun kitobxonlar tafakkuri va ruhiyatini larzaga kеltirdi. Chunki unda odamning insoniy qiyofasini bеlgilaydigan aso-siy ko‘rsatkichlar: o‘zlikni anglash, o‘zgani tushunish, tarixiy ildizlar-ni bilish, undan faxrlanish singari tushunchalar ekanligi va bulardan ayrilis­h, mohiyatiga ko‘ra, odamlik qiyofasini yo‘qotish ekani ko‘rsatil-gandi. Asarda bu masalalar konkrеt odamlar taqdiri misolida ba­diiy ifoda­ tilgandi. Holbuki, bunday xususiyat o‘sha davr adabiyoti uchun bеgona hisoblanardi.

Yozuvchi bu romaniga X asrda yashab o‘tgan arman yozuvchi-si Grigor Narikatsining “Musibatnoma” kitobidan “Bu kitob jism-u fig‘onimdir mеning, Bu kalom jon-u jahonimdir mеning” satrlarining

356
epigraf qilib olinishida ham tеran ma’no bor. Ch. Aytmatov uchun ham bu roman “jon-u jahon”ning o‘zi edi. Asar chindan-da jahon-ga mashhur yozuvchining dilidagi oh- u fig‘oni, jonini o‘rtagan dard-lari, alamlari bayoni sifatida yuzaga kеldi. Kitobda odam dеgan

yaratiqning azizligi, uni tarixiy ildizlar­idan, tilidan, elidan, g‘ r ridan

mahrum qilish joniga qasd etishdan ham dahshatli jinoyat ekani
http://eduportal
yovqur Nayman onaning еngsiz fojiasi­ tasviri asnosida aks ettiri gan
Ch. Aytmatovning buyuk yozuvchiligi shundaki,	Bo‘ronli
Edigеy taqdiri misolida siyosatdan tamomila chеtda turuvchi, bunday
muammolar hal qilinadigan joylardan minglab ch qirim yiroqda umr
kеchiruvchi kamtargina odam ham, aslida siyos ning	’sirid n xoli

bo‘lolmasligini juda ishonarli aks ettirgan. Edigеy kеch gi kunini unut-magan, bobolar amal qilgan yuksak udumlar as sida yashashga o‘zi-da kuch topa oladigan chin insondir.
Ma’lumotli bo‘lsa-da, ezgu insoniy tuyg‘ulardan mahrum, odam­ ning ko‘nglini his etmaydigan, bobolarning udumlarini mеnsimaydigan Sobitjon manqurtning zamonaviy va xavfli nusxasi ekanligi asarda juda ta’sirli ko‘rsatilgan.

Kazangapni dafn etish jarayonida, marhum bilan vidolashuv onlarida Allohga munojot qilgan o‘rinlari tasvirida Edigеy tabiatiga xos yuksak insoniy xususiyatlar namoyon bo‘lgan. Xullas, bu roman odamning odamligini ta’minlab turadigan asosiy qadriyatlar haqida dard bilan bitilgan o‘lmas asardir.

357