Qoraqalpoq davlat universiteti

HURMUZ BINNI ANUSHIRVON Atosi vasiyati bila taxtqa o‘lturdi. Ba’zi ani zolim va jobir debdurlar. Ammo ba’zi adl va insofqa nisbat beribdurlar. Har taqdir bila siyosati g‘olib va intiqomi shaded kishi erdi. Agarchi avvallar Anushirvon qavoid va rusumin mar’iy tutti, ammo oz gunohg‘a ko‘p siyosat qilur jihatidin el andin mutavahhim bo‘ldilar va mujibi tanaffur bo‘ldi. Chun eldin tanaffur ma’lum qildi, ul jihatdinkim, tab’ida intiqom va siyosat sifati g‘olib erdi. Rayog‘a xirojni va sipohig‘a juzviy jarima uchun qatlni lozim tutti. Chun el bir yo‘li navmid bo‘ldilar, atrofdin dushmanlar mulki tama’ig‘a yuz qo`ydilar. Rumdin qaysar va Arabdin Abbosul-ahvol va mag‘ribdin Umar Valadraq va Turkistondin xoqoni Chin. Burung‘i uchovni tuhfa va hadoyo bila istirzo qilib qaytardi. Ammo xoqoni Chin boshig‘Bahromi cho‘binakim, Ajam mulkidin erdi, sipohsolar qilib, Xurosong‘a yibordi. Bahrom hoqon bila urushib, xoqon va o‘g‘li Bahrom ilikida qatlg‘a ettilar. Xoqon cherikidin Bahromg‘a g‘animat va o‘lja haddin toshqori tushub erdi, ba’zinikim, saloting‘a loyiq bo‘lg‘ay, Xurmuz xidmatig‘a yibordi. Va tahsin va ehson tama’ tutti…
She’r:
Yana Hurmuz o‘ldi chu kishvar xidev,
Siyosatlari soldi elga g‘irev.
Anga dagi eldin etib intiqom,
Adam kishvari sari qildi xirom.
Uyga vazifa
“Saddi Iskandariy”dailm va olimlar tavsifini o‘rganib kelish


20-mavzu. Navoiy ijodida ota-onani qadrlash – farzandlar burchi mavzusi
I. Og‘zaki nutq:
▲ 1-tоpshiriq. Quyidagi matnni o‘qing. O‘z erkin fikrlaringizni erkin bayon qiling.


Ota-onani hurmatlash - farzandlar burchi
Alisher Navoiy «Xamsa»ning birinchi dostoni «Hayrat ul-abror»da shunday yozadi:
Bu ikkining xidmatini bir bil,
Har necha ifrot esa, taqsir bil.
Boshni fido ayla ato qoshiǵa,
Jismni qil sadqa ano boshig‘a.
Ikki jahoningga tilarsan fazo,
Hosil et ushbu ikkisidin rizo.
Tun - kunungga aylagali nur fosh,
Birisin oy angla, birisin quyosh.
Ya’ni, ularning har ikkisiga birday xizmat qil, ularni o‘zaro barobar deb bilgin, xizmatlari har qancha chegaradan oshsa ham, loyiq bil. Ota uchun boshni fido ayla, ona uchun (esa) bor vujudingni sadaqa qilgin. Agar sen ikki olamda ham ro‘shnolik topmoqchi bo‘lsang, ularning har ikkisini ham rozi qil. Otang bilan onangni kecha va kunduzingni yoritib turuvchi oy hamda quyosh deb bilgin.
Xuddi shuning uchun ham:
So‘zlaridin chekma qalam tashqari,
Xatlaridin qo‘yma qadam tashqari.
Bo‘lsin adab birla bori xidmating,
Ham qil adab, «dol»i kabi qomating.
ya’ni,
ular aytgan so‘zlardan tashqariga chiqma,
ular ko‘rsatgan chegaradan tashqariga qadam qo‘yma.
Barcha ishlaring odob doirasida bo‘lsin.
Qomatingni «adab» so‘zidagi «dol» harfi (arab yozuvida dol harfi hozirgi «s» harfining teskari yozilganiga o‘xshash tarzida yoziladi) kabi ham qil (ya’ni tavozeda bo‘l)