Qon quyish tarixi

Kon gruppalari orasidagi munosabatlar va ularning ta’rifi. 
Konning gruppalarga bulinish xususiyati, ya’ni izogglyutinasiya reaksiyasi 
immunitet reaksiyasi asosida bulib, eritrositlarning agglyutinasiyani boshlab 
berishi ularning antigen sifatida ruyobga kelishi bilan boglik . Eritrositlarda 
aglyutinogenlar, zardobda esa agglyutininlar bor. Agglyutinasiya reaksiyasi 
vujudga kelishi uchun eritrositlardagi agglyutinogenlar, zardobda ularni tanlovchi 
agglyutininlar bulishi zarur. Masalan, agglyutinogen A bilan agglyutinin α , 
agglyutinogen V bilan β, ya’ni bir nomli agglyutinogen agglyutinin bilan 
uchrashganda guj yopishish reaksiyasi sodir buladi. Bir turga mansub xayvonlar 
eritrositlarining yopishishiga olib keluvchi kiil kon tanachalari bilan zardobi 
urtasidagi reaksiya izoagglyutinasiya deb ataladi. 
Kon gruppalarini aniklash usullari. 
Kon gruppasini aniklash unchalik kiyin bulmasa xam, juda extiyotkorlikni 
talab kiladi. Tekshirish oldidan avvalo izogemagglyutinasiya xususiyati bulgan 
standart zardoblarni tekshirish, ularni shtativga tugri kuyilganini aniklash zarur. 
Standart zardoblarning yarokliligi kuyidagi belgilardan ma’lum buladi:
1.
Zardob tinik loykalanmagan va chirish belgilarisiz bulishi kerak. 
2.
Xar bir ampula etiketkasida titri, tayyorlangan joyi va muddati 
kursatilgan bulishi kerak. 
3.
Loykalangan zardobdan, uning titri past yoki muddati utganbulsa 
foydalanish mumkin emas, chunki u bilan kon gruppasi aniklanganda ogir 
okibatlar klib chikishi mumkin. 
Kon gruppasini aniklash uchun ikki seriyali standart zardob gruppasi olinadi, 
ya’ni α 
β 
(1), β (11) va α (Sh). Farfor plastinka likopchaning chap tamoniga 0 (1), 

---

urtasiga A (11) va ung tamoniga V (Sh) kon gruppa belgilari, plastinka va 
likopcha yukorisiga tekshiriluvchi shaxsning familiyasi yoziladi. Kon gruppa 
belgilari ostiga standart zardobidan katta bir tomchi (taxminan 0,05 ml) tomiziladi. 
Shunday kilib, 0(1)gruppali kishiga fakatgina uz konini kuyish mumkin, 
chunki II va III gruppalardagi kon kuyilganda mos kelmaslik ruy beradi, uning 
sabablari (eritrasitlardagi ) I gruppadagi (alfa) aglyutinin bilan, III gruppadagi B-
aglyutinogen 
(eritrositlardagi) 
1 
gruppadagi 
β-aglyutinin 
bilan 
geteroagglyutinasiya reaksiyasini beradi. Eritrositlarda agglyutinogenlar bitta yoki 
ikkita (A, V) bulishi yoki bulmasligi mumkin. Shuning dek agglyutininlar xam 
zardobda bittadan, ikkkitadan yoki butunlay bulmasligi mumkin . 
Shu ma’lumotlarga kura xamda turli kon gruppalardagi eritrositlar va 
zardobning xususiyatiga karab, kon gruppalariga kuyidagicha ta’rif berilgan.
1.
Bu gruppaning eritrositlarda A va V agglyutinogenlar yuk, demak, 
ma’lum komponentlar bulmagan uchun, xech bir zardob bilan reaksiya bermaydi. 
Ikki agglyutininga (α β) ega bulgan zardob, boshka gruppalarning eritrositlari bilan 
uchrashganda ularda ma’lum bir agglyutinogen (A yoki V) bulgan uchun 
agglyutinasiyaga olib keladi. Shunday kilib, birinchi gruppa konning tulik 
formulasi 0 α β buladi. 
2.
Ikkinchi gruppa eritrositlari birinchi va uchinchi gruppadagi kon zardobi 
bilan yopishadi. Demak, ularda bitta agglyutinogen A bor. Ikkkinchi gruppa 
zardobi uchinchi va turtinchi gruppa eritrositlarni yopishtiradi, lekin ikkinchi 
gruppa eritrositlarni yopishtiradi. Demak, unda xamma agglyutininlar yuk, fakat β 
agglyutinin bor. Shunday kilib, ikkinchi kon gruppasining umumiy formulasi A 
β(II) ,buladi.
3.
Uchinchi gruppa eritrositlari birinchi va ikkinchi kon gruppalarining 
zardobi bilan yopishadi, turtinchi gruppa kon zardobi esa ularni yopishtira 
olmaydi. Demak, ular agglyutinogen V ga ega. Uchinchi gruppa zardobi ikkinchi 
va gruppa eritrositlarini yopishtiradi, lekin uchinchi kon gruppasi eritrositlarini 
yopishtirmaydi. Demak, unda agglyutinin α bor.demak, uchinchi kon gruppasining 
umumiy formulasi V α(I I I) buladi.

---

4.
Bu gruppaning eritrositlari ikkita agglyutinogenlarga (A,V) ega shuning 
uchun boshka gruppalarning zardoblari bilan agglyutinasiya reaksiyasi berish 
xususiyatiga ega. Zardobda esa agglyutininlar bulmagani uchun xech kaysi 
gruppaning eritrositlari bilan reaksiya bermaydi. Shunday kilib,turtinchi 
gruppaning umuiy formulasi A V0(I V) buladi. 
Xozirgi kunda turt gruppa dan tashkari ikkinchi va turtinchi gruppalarning 
bir kancha turlari borligi ma’lum. Bu gruppalarda mansub bulgan A 
agglyutinogenni tanlab adsorbsiya kilish yuli bilan uning iki turi A
1 
va
A
2
borligi 
aniklangan, bunda A
1 
– 95%, A
2 
esa 5% xollarda uchraydi. Turli mamalakat 
xalklari urtasida kon gruppalarining tarkalishi biroz fapk kiladi. Yevropada 44% 
odam ikkinchi gruppa koniga mansubdir, keng tarkalishi jixatidan ikkinsi urinda 
birinchi gruppali kishilar turadi. Ular 39% ni tashkil kiladi. Ikkinchi
koni 
fakatgina ikkinchi gruppali yoki turtinchi gruppali kishilarga kuyish mumkin , 
agar uinchi gruppali odamga kuyilayotgan bulsa, ikkinchi gruppadagi 
agglyutinogenikkinchi gruppadagi agglyutinin bilan V esa ikikinchi gruppadagi 
agglyutinin bilan reaksiyaga kirishadi. Uchinchi gruppani uziga yoki turtinchi 
gruppaga kuyish mumkin. Turtinchi gruppa konni fakat uziga kuyish mumkin,agar 
tasodifan birinchi gruppaga kuyiladigan bulsa, turtinchi gruppa eritrositlaridagi AV 
agglyutinogenlar birinchi gruppadagi agglyutininlar bilan aglyutinasiyaga uchraydi 
va ogir asoratga olib keladi. Kuyiladigan kon mikdori odatda kam bulganligi 
sababli bemor organizmidagi aralashib ketadi. Kon gruppasini aniklashda chapdan 
unggaikki seriyali 0(I), A(II) va V(III)zardoblari tomiziladi. Shunday kilib, 
tekshirilayotgan ok ok likopchada 6 tomchi paydo buladi va uning yoniga 0,05 ml 
keladigan kon tochisi tomiziladi (1: 10).Kon tomchisini olish uchun tekshiriluvchi 
barmogidan sterillangan, yaxshisi bir marta ishlatiladigan nayzacha bilan teshiladi 
va zardoblar oldiga tomiziladi. Undan sung shisha tayokcha bilan xar tomchisini 
ayrim-ayrim aralashtiriladi. Tekshirilayotgan kon mikdori va standart zardobning 
xajmi 1:10 unga teng kelishi kerak. Plastinkani yoki likopchani kulga olib,5 min 
davomida kon bilan zardob yaxshi aralashishi uchun chaykatib turiladi, reaksiya 
natijasi xisobga olinadi. Agglyutinasiya xosil bulishi bilan (3 min utgach) 

---

aralashmaga 0,05 ml xajmida natriy xloridning izotonik eritmasi tomiziladi. Kon 
gruppasini aniklashda kuyidagi variantlar bulishi mumkin. 
a) standart zardobning uchala gruppasida xam eritrositlar agglyutinasiyaga 
uchramadi. Demak,eritorositlar A va V agglyutinogenlar saklanmaydi va 
tekshirilayotgan kon 0(I) gruppaga xosdir; 
b) 0(I) va V(III) gruppalarning standart zardoblari eritrositlarni guj bulib 
yigilishiga olib keladi, ammo A(II) zardobi bilan agglyutinasiya xosil kilmaydi. Bu 
tekshirilayotgan konda A agglyutinogeni borligini bildiradi, ya’ni kon A(II) 
gruppaga mansub ekan; 
v) 0(I) va A(II) gruppalarning standart zardoblari agglyutinasiyaga uchradi, 
V(III) zardobi bilan bu reaksiya bulmadi, demak tekshirilayotgan kon gruppasi 
V(III) ekan; 
g) standart zardoblarning uchala gruppasi xam agglyutinasiyani sodir kildi. 
Demak, teshirilayotgan kon A va V agglyutinogenini uz ichiga oladi va bu gruppa 
turtinchi A V
0
(IV) kon gruppasiga mansubdir. Ammo anik xulosaga kelish uchun 
bu kon gruppasini turtinchi AV
0
(IV)standart zardobi bilan kayta tekshirish kerak.