Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

A = 
ρ
×
g 
×
ω
×
L
×
Sin
α
×
L = 
ρ
×
g 
×
ω
×
V
× 
t
× 
H = 
ρ
×
g 
×
Q 
× 
t
× 
H, 
dj
Oqim quvvati –
N = A/t =
= 
ρ
×
g 
×
Q 
× 
H,
gj/c ;
(Vt) =1000×9,81 ×Q×H /1000
;
kVt = 9,81×Q×H, 
kVt.ga teng.
32-rasm. Suv manbasining quvvatini aniqlash.
Suv oqimining ko‘rsatkichlari, bosim - H, kuvvat - N va energiya - E
xisoblanadi.
Oqim energiyasi –
E = N×t = 9,81×Q×H× t, kVt/ soat.
Daryo oqimi yuqori qismdan quyigacha xarakat qilib o‘z energiyasini
loyqalarni o‘zan tubida harakatlantirishga va suvga aralashgan holda olib yurishga, 
suv massasi hamda mahsulotlarini tashishga sarflaydi. Tabiiy sharoitda
(sharsharalardan tashqari) suv energiyasi, suv oqimining barcha o‘lchamlari

---

70
bo‘yicha tarqaladi.
Ko‘proq quvvat xosil qilish yoki suv energiyasidan foydalanish uchun daryo
energiyasini gidrotexnik inshootlar yordamida bir joyga tuplash zarur, ular suv
oqimi bosimini hosil qiladi.
4.4 Suv omborlari GES beflarining xarakteristikalari.
Er yuzida suv omborlarining soni 30 mingdan, suv yuzasi maydoni
400 ming km
2 
dan ko‘proqni tashkil qiladi. MDH mamlakatlarida hajmi
1010 km
3
li 1000 donaga yaqin suv omborlari mavjud. 1974 yilga kelib AQSHda
1600 dona suv ombori qurilgan. 2010 yilda esa, AQSHdagi suv omborlarining
foydali hajmi 2 barobarga ko‘paygan. Har yili dunyo bo‘yicha 300-500 donagacha
suv ombori qurilib ishga tushiriladi. Bundan 30-40 yil avval birorta ham suv
ombori bo‘lmagan Afrikada hozirgi kunda er yuzidagi eng yirik suv omborlarining
4 donasi qurilgan. Oxirgi 40 yil oralig‘ida dunyodagi suv omborlarining soni
4 barobarga, ularning hajmi esa 10 barobarga ko‘paygan.
Ma’lumki, hozirgi kunda mamlakatimiz qishloq xo‘jaligiga suv etkazib
beradigan 56 dona irrigatsiya rejimida ishlayotgan suv omborlari mavjud
. 
YUqorida suv resurslaridan energiya olish uchun ularning energiyasini - suv
yo‘lini to‘g‘onlar bilan to‘sish va derivatsiya kanallari orqali bir joyga yig‘ib
energiya hosil qilish to‘g‘risida fikr yuritgan edik.
Suv yo‘li to‘g‘on bilan to‘silganda har xil hajmdagi irrigatsiya rejimida gan
suv omborlari - sun’iy suv havzalari hosil bo‘ladi. Suv omborlarining asosiy
vazifasi - vegetatsiya davrida suv taqchil bo‘lgan davrlarda qishloq xo‘jalik
ekinlarini sug‘orish uchun suv etkazib berishdir. Ammo suv omboridan sug‘orish
uchun olinayotgan suv, avvalo gidroturbinalardan o‘tkazilib ekologik toza
elektroenergiya ishlab chiqariladi, sungra olib ketish-irrigatsion kanallar orqali
sug‘oriladigan dalalarga uzatiladi.
Suv omborlarining asosiy xarakteristikalarini qarab chiqamiz
[19]
.