Qo‘llashi, atom energetikasi hamda katta shaharlar chiqindilarini dunyo okeaniga

grafik
deb ataladi, ikkinchisi - suv sathi bilan suv yuzasi orasidagi bog‘lanishni
▼
YUB = f ( F 
) 
ko‘rsatadi va
maydon grafigi
deb ataladi. Ikkala xarakteristika
ham joyning topografik rejasi ishlab chiqilgandan hamda suv hajmlari
o‘lchangandan sung quriladi (33-rasm).

---

73
5-BOB. GIDRAVLIK TURBINALAR
5.1 Gidroturbinalarning asosiy turlari.
Harakatlanayotgan
suvning
gidravlik
energiyasini
ish
g‘ildiragini
aylantiruvchi mexanik energiyaga o‘zgartirib beruvchi dvigatelga
gidravlik
turbina (yoki gidroturbina)
deyiladi. Energiyani o‘zgartirish prinsipiga asosan, 
gidroturbinalar
aktiv
va
reaktiv
turbinalar bo‘linadi.
Ma’lumki, xarakatdagi suyuqlikning umumiy energiyasi, potensial va kinetik
energiyalar yig‘indisidan iboratdir. Suyuqlikning gidravlik turbinaga berayotgan
energiyasi
( E),
uning ish g‘ildiragiga kirishdagi
(E
k
)
va undan chiqishdagi
(E
ch
)
energiyalar farqiga teng. SHunga asosan gidroturbinalar uchun Bernulli
tenglamasini quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin
(
34-rasm
, 
tenglama-sxema).
∆ =
−
=
(
− ) +
−
+ (
−
)
34-rasm. Potensial va kinetik energiyaning tashkil qiluvchilari.
Foydalanilayotgan energiya turiga qarab, turbinalar
aktiv va reaktiv
turbina
larga bo‘linadi. 
Reaktiv turbinalar
oqimning potensial energiyasidan
foydalanadi, 
aktiv turbinalar
esa, oqimning kinetik energiyasi hisobiga ishlaydi. 
Tuzilish jixatidan aktiv turbinalar quydagi sistemalarga bo‘linadi: