Qissa ua h ik o y a L a r sharq* n a sh riy ot-m a tba a



Download 7,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/18
Sana01.02.2022
Hajmi7,2 Mb.
#421991
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18
Bog'liq
Oybek. Bolalik

M a sh ra b sen i deb, k ech d i ja h o n d a n ,
B o sh in i qo'ydi ostonalarga.
E y , m a y fu r u s h im , b ir kosa m a y her!
V a h d a t m a y id a n ich ko li keldim .
— Hay-hay-hay! B araka top, otin qiz! Mash- 
rabn in g g ‘azallari sel qilib yuboradi odam ni... Erib 
ketdim -ey... M ashrab ajoyib qalandarnam o ki- 
shi, — deydi y ig ‘lam siragan tovush bilan kam pir.
K arom at opam n asrn i o‘qiganda, b a ’zan to ‘xtab 
kulim siraydi va u y atli gap larin i tash lab o ‘qiydi.
— S id irg ‘asiga o‘qiyver, bu nim asi, b izlar ham 
eshitaylik, shayton qiz! — deydi R ohat kelin oyi.
— Yo‘q, o ‘qim aym an M ashrabni, Fuzuliy yax ­
shi, — deydi opam qizarib.
— M ashrabning g ‘azallari k o ‘p h ik m atli, — 
deydi kam p ir boshini q im irlatib . — U k a tta
darvesh, olloning osh ig ‘i! Olio deb dunyoning aysh- 
ish ra tid a n kechgan. Ovozingdan o ‘rg ilay , o‘qi, 
o‘zim qoqindiq! — deydi k am p ir K arom at opam- 
ning orqasini qoqib.
Opam o‘qiy boshlaydi:
P a rish o n h o lin g o 'ld im , so 'rm a d in g holi p a rish o n im ,
G 'a m in g d a n d a rd a d u sh d im , q ilm a d in g ta d b iri d a rm o n im ,
N a d ersa n ro'zgorim b o 'y la m i k e ch sin g o 'za l xonim ?
G o 'zim , jo n im , a fa n d im , se vd ig im d a v la tlu sultonim ...
— Oh-oh-oh, shunday sh o irla rn in g sad ag ‘asi 
bo‘lsang arziy d i, — deydi R ohat kelin oyi ko‘zla- 
rin in g yoshini artib .
80


— F uzuliyning o‘zi oshiqlikda jig a ri kabob 
b o ‘lg an , d e y d ila r. U n in g oshiqona g ‘a z a lla ri 
odam ning y u rag in i eritib , m ast qilib yuboradi, — 
deydi kam p ir yum ilgan k o ‘zlarin i ochib.
— Fuzuliy otin oyisining qiziga q a ttiq oshiq 
ekan, lekin vasliga yetolm ay, b u tu n u m r hijronda 
o‘tg an em ish. U ning g ‘azallaridagi o ‘t, h a srat 
sh u n d an ... E sh itg an m an ... — deydi onam.
Men ayvonning chetida chiviq yo‘nganim cha 
opam ning o‘qishiga jim quloq solib o ‘tiram an . 
Sevaman Fuzuliyni.
— Y ugur, M usavoy, S hayxantovurga borib kel. 
Ipagim sob bo‘lib qoldi, — buy u rad i onam menga.
— H a, xo‘p, pulni cho‘zing, — deym an o‘rnim - 
dan tu rib .
Onam h a r xil kerak ip ak lardan nam una beradi 
va b ir so ‘m pulni ro ‘molchaga tu g ib t a ’kidlaydi:
— M ahkam ushla, pulga h azir bo‘l, yo‘qotib 
qo‘yma, uqdingm i?
K o‘chaga yuguram an.
K o‘chada A ’zam xipchindan ot m inib, o ‘ynab 
y u rg an ekan.
— S hayxantovurga boram iz, shuyam o ‘yinmi? 
Qo‘y-e! — deym an jiddiy tu sd a.
— Zerikkanim dan erm ak qilib yuribm an-da, 
y u r, — deydi A ’zam xipchinni b ir chetga otib.
A ’zam m enga tengdosh. Ikkovim iz qalin o‘rtoq, 
do ‘stm iz.
O qm achit ko‘chasidan jadal yu rib , Shayxan­
to v u rg a jo ‘naym iz. Yo‘lda unda-bunda to ‘d a-to ‘da 
u ch rag an bolalar oldida to ‘xtab , u larn in g o‘yinla- 
rin i tom osha qilam iz-da, ta g ‘in chopamiz.
S h a y x a n to v u rg a y e tg an d a b ir a riq oldida 
to ‘xtay d i A ’zam.
— B irpas o ‘tir! — deydi suv bo‘yiga o‘tirib .
Y uzim izning te rin i etak larim izg a a rtam iz, ikki
qo‘limiz bilan su v n i hovuchlab to ‘yib-to‘yib icha- 
m iz. M adrasa a tro fid a a srla r u m r ko‘rgan qadim 
ch in o rlar, quyuq ko‘lankali q ay rag ‘ochlar ko‘p. 
D a rax tlar salqinida to ‘d a-to ‘da sh o g ird lar allaqan-
81


day m asalalar u stid a talash ib qizg ‘in bahs yurgiz- 
m oqdalar. A tro fd a k ay flari ta ra q nashavon, k o ‘k- 
no ri, b an g ilar ham oz emas.
— H ozir b ir ish qilam iz, jim!.. — deydi b ir 
d a ra x t orqasiga pusib A ’zam.
— Qanday ish? — so'raym an to q atsizlik bilan 
A ’zamdan.
— Sekingina kesak tashlaym iz ko‘knorilarga. 
Cho‘chib b ir irg ‘ib tu sh ish ad i. Qarab tu r , juda 
qiziq bo‘ladi.
Sekin pusib tu rib , men va A ’zam b itta d a n kesak 
otam iz. K ayfi zo‘r k o ‘k n o rilar birdan cho‘chib, 
alanglashadi. Ikkovim iz jim gina kulam iz. Ingich- 
ka, qil bo‘y in larin i cho‘zib k o ‘k n o rilar u yoq-bu 
yoqqa qarashadi. Sap-sariq silnam o kishi chayqalib 
o‘rn id an tu ra d i.
— Ey, kim di? K ayfim uchib ketd i-y a... — deydi 
va gandiraklab bir-ik k i qadam tashlaydi.
— K elyapti, tu r qochamiz!.. — shivirlaym an-da 
A ’zam ga, qochaman.
Shu paytda ko‘knori A ’zam ni tu tib oladi. A ’zam 
oqarib ketadi.
— Yo‘q, biz em as, — deydi qaltirab .
— H arom i valad! — deydi ko ‘knori A ’zam ning 
yelkasidan ushlagan holda b ir siltab. — K esakni 
g ‘ir-g ‘ir otding, endi tu y a ko‘rdingm i — yo‘q, biya 
ko ‘rd in g m i — yo ‘q!... A blah, ji g ‘in g n i ezib 
qo‘yaman!
Men tik k a ko ‘knorin in g oldiga boram an.
— Amakijon! Qo‘yvoring! — deb yalinam an. — 
R ost, biz otdik, lekin sizga em as, qu sh larg a otgan 
edik... Ana qarang, d a ra x tla rd a qush ko ‘p ekan.
— Ey ko ‘n o ri, qo ‘yvor! D illarin i og ‘ritm a
go‘daklarning! — qichqiradi sam ovarda o‘tirg an - 
lard an birov.
Sam ovarda odam qalin.
K o‘knorin in g g ‘azabdan ko ‘zlari bejo. K o‘zining 
oqiga q ad ar s a rg ‘ayib ketg an, tu m an li x ira ko‘zlari 
xunuk olayadi. A ’zam ni b ir siltab tashlaydi-da, 
p astak qorong‘i h u jra g a kirib yo‘qoladi.
82


T u ra qochamiz. Q ator a tto rla r va bazzozlar. 
U larning do ‘konlari kichik-kichik va bir-biriga 
yondashgan. Ikkovim iz h a r b ir do‘kon oldida mol- 
larin i tom osha qila-qila, nay va koptoklarning 
narx-navosini su ris h tirib , xarid or-u , d o 'k o n larnin g
uzoq to rtish m a savdosiga quloq solib yura-yura 
kichik b ir do‘koncha oldida to ‘xtaym iz.
A tto r — m uloyim , k am tar, sariqqina kelgan, 
uzun soqolli kishi.
— A m aki, assalom -u alaykum! — deym an b ir 
sum pu ln i va nam una ip ak larn i uzatib.
— Borakallo! V aalaykum assalom! — deydi kulib 
chol. — R angdor ipaklardan kerakm i, a? X o‘p- 
xo‘p, ipak ko‘p, o ‘g ‘lim. — P ulga, ipak namu- 
n alarig a b ir-b ir qarab chiqadi. — B argikaram , 
qovoq sariq , go‘los, pistoqi, n im p u sh ti... — deydi 
chol ip ak larn i bir-b irid an ayirib.
A ’zam va men qafasdagi qu sh larg a hushim iz 
og ‘ib, jim qotib tom osha qilam iz.
— Amaki! — deyman hapriqib. — Bu qanday 
qush?
— 0 ‘g ‘lim, bu bulbul jon. E shitganm isan bulbul 
degan qushni? Q ushlarning asili shu.
— K o‘rg an em asm an, — deyman ko‘zlarim ni 
q u sh lard an uzolm asdan. — Oyim ay tg an edi, 
ahyon-ahyonda, to n g payti, g u llar ochilganda kela­
di, deb. S ayragan in i esh itg an m an , am aki, b ir 
s a y ratin g , — yalinam an cholga.
— 0 ‘zing aytding-ku, o ‘g ‘lim , bulbul gul ochil­
ganda kelarm ish, deb. H a, guln in g osh ig ‘i b u ... — 
asta kuladi chol.
Bulbul sira sayram aydi.
— A m aki, bulbul nima yeydi? — so‘raym an 
choldan.
— Q u rt yeydi, o‘g ‘lim, tu sh u n d in g m i? — javob 
beradi chol ham oh kulim sirab va davom etadi: — 
B ulbulni boqish ju d a qiyin, negaki bu nozik-da
nozik. Ammo sayrab bersam i, ko ‘ngilni yayratib, 
m ast qilib yuboradi.
A ’zam ikkinchi qafasga qo‘li bilan tegib deydi:
83


— Men ko‘rganm an bu qushni.
Bu m ayna. T um shug‘i sariq , qora p atli kattag i- 
na qush.
— Men ham ko‘rganm an. Sayraganini ham 
eshitganm an, — deym an jid d iy tu sd a. — Amaki, 
qushlaringiz qachon sayraydi?
— Sayraydi, o‘g ‘ilcham , o‘zi sayragisi kelganda 
sayrab yuboradi!
X il-xil ip ak larn i b ir qog‘ozga o ‘rab menga 
u zatad i chol.
Ip ak larn i ehtiy otlab , qo‘ynim ga tiqam an-da, 
A ’zam ga qaraym an.
— Shoshm a, birpas o 'tira m iz . Zora qu sh lar 
sayrab qolsa.
— Yo‘g ‘-e, bulbul ham , m ayna ham sayram aydi. 
Bozorda, shunday shovqinda say rarm id i? Ket- 
dik! — shiv irlay d i A ’zam.
Tez yurib ketam iz. Qo‘qqisdan orqadan mayna- 
ning sayraganini eshitam iz. Taqqa to ‘xtaym an.
— A na, aytm ovdim m i, ovozini q a ra , ju d a 
yoqimli-ya? — deym an A ’zamga.
— Qo‘y shu q u sh larn i, y u r konkalarni tom osha 
qilib, k a tta ko‘chadan ketam iz, — deydi A ’zam 
m ening qoTim dan to rtib .
S hayxantovurda qassoblar, baqqollar, sartaro sh - 
lar, som sapazlar, z arg arlar ju d a serob. A yniqsa 
zarg arlarn i tom osha qilib, p astg a k a tta ko‘chaga 
tusham iz. Otli konka ketm oqda.
— Esizgina, o ‘tib k etip ti-d a, konkaga osilib 
k etard ik , — achinadi A ’zam.
— A tta n g , chakki boTdi! — deym an men ham.
Lo‘killab uyga chopamiz.
* * *
Tong pay ti. Bog‘larda ishkom lar uzum ga to ‘la. 
C hillaki endi q izara boshlagan. H avoda q u sh lar 
ovozi y a n g ra y d i... Tong sh ab ad asin in g salqini 
ko‘n g illarg a orom b erad i...
Men va A ’zam arav ad a ketm oqdam iz. Biz endi 
yorishib kelayotgan osm onning m ayin shohisini,
84


seh rli m usiqa v a ohangga, m islsiz h u sn -lato fatg a 
to ‘la bo g‘la rn i ta n ta n a li sa y r e tib boram iz. 
Qalbimizda h is-tu y g ‘u lar, shodlik, zavq toshadi.
Kecha m aktabdan qaytganim da onam oppoq 
qilib yuvgan ko‘ylak-ishtonlarim ni arqonga yoyar 
ekan, meni kulib q arsh i olgan edi.
— E rtag a jo ‘naysan, — degan edi ko‘zlarida 
m ehr, sevinch chaqnab.
— Qayerga? — deb so ‘radim hapriqib.
— Y angibozorga borasan. H ali to ‘satd an dar- 
vozani qoqib b ir kishi keidi. D arrov chiqdim , 
dadangning oldidan kelipti. Tayyor bo‘lib tu rsin
M usavoy, e rta g a, tongda olib jo ‘naym an, dedi. 
A ’zam ham boradi, buvasi c h a q irtirip ti, oyisiga 
aytib keldim.
Men o‘zim da yo‘q x u rsan d edim. B irpasda 
cho‘lla r, buyuk to g ‘la r ko‘z oldim ga keladi. Qozoq 
o vu llari, n o rtu y a la r, chopqir o tlarn i ko‘rganday 
bo‘lam an.
M ana, seh r va go‘zallik to ‘la to n g og‘ushida 
A ‘zam ikkovim iz nihoyat shod, m am nun ketm oq­
damiz.
A ravada yuk ko‘p. Qand, choy, lam pashisha, ip- 
ig n a kabi ik ir-c h ik ir. A rav ak ash m o‘m ingina, 
m uloyim , к am gap kishi. Goh-goh «chuh!» deb otga 
b ir qam chi u rib qo‘yadi va o ‘zicha m in g ‘irlab qan- 
daydir b ir qo‘shiqni, ehtim ol erm ak uchun, sekin 
aytadi.
K a tta suvning bo‘yidagi b ir sam ovarga yetam iz. 
A ravakash otdan tushadi.
— T ush in g lar, yig itch alar, tushinglar! — deydi 
aravakash.
A ’zam ikkovim iz ir g ‘ib arav ad an o‘zim izni 
otam iz.
— G ‘ish tk o ‘p rik deymiz bu m anzilni, birpasgina 
chiqaraylik otn i, beda yesin, yayrasin jonivor, — 
deb o tn in g yuzini, yolini silaydi va uni aravadan 
chiqara boshlaydi.
P a std a keng «Zax» an h o ri oqmoqda. Sam ovar 
a tro fid a a ra v a la r, o tla r, esh ak lar ko‘p. Shovqin-
85


su ro n . Sam ovarda g ‘u j-g ‘uj odam . S am ovarchi 
ellikdan oshgan oriqqina kishi. Almisoqdan qolgan, 
zang bosgan kichkina p atnisda ik k ita suvi qochgan 
non bilan tu m sh u g 'i tu n u k a choynak va chegalan­
gan ik k ita piyolani ta q etib oldim izga qo‘yib ketadi.
A ’zam ikkovim iz o y ilarim iz yopib berg an
yum shoq nonni xaltam izdan olib burdalaym iz.
Sam ovarchi sira tinm aydi. Ik k ita k a tta k ir, iflos 
sam ovar qaynab tu rib d i. Egasi o‘lg u r bu sabil qol- 
g u rla rn i kuzdan b eri yuvm agan desa bo ‘ladi. 
«Samovarchi, beda!», «Darrov b itta choy!» deb tin- 
may ch aq irad ilar, u boyoqish: «Hozir! Hozir!» deb, 
sam ovarning u boshidan bu boshiga yug u rad i.
G asht qilib choy icham iz.
— Isib ketdim -a, uh! — deydi A ’zam yelpinib.
— Isidi kun, — deym an osmonga qarab.
Indam ay h o rg ‘in o ‘tirg a n holda ozgina non yeb,
ik k i piyola choy ichgandan keyin nosvoy chekadi 
aravakash.
V aqt choshgoh bo‘lgan. O tni aravaga qo‘shib, 
yana yo‘lga tusham iz.
Cho‘l boshlanib ketadi. U nda-m unda m ujiklar- 
ning uy lari ko ‘rin ib qoladi. U lar bu yerlarda 
dehqonchilik q iladilar.
Quyosh osm onning qoq o‘rta sid a. Havo dim.
— Qalay, issiqm i? C hidanglar, yigitchalar! — 
deydi a ra v a k a sh b izn in g b e to q atlan g a n im iz n i 
sezib. — B uni, cho‘li biyobon, deydilar. Q aranglar, 
o‘tla rn in g qovjiraganini ko‘rd in g larm i? — deydi 
aravakash qo‘lini qulochkashlab.
— Menga issiq yoqadi, issiq sira bilinm aydi, — 
deyman o‘zimcha. — Tog‘larn i qara, A ’zam, q an­
day u lu g ‘v o r, s a v la tli... Sevam an to g ‘la rn i... 
C hiroyli m anzara!.. — deym an ko‘ngilda chayqal- 
gan hislard an , shodlikdan entikib.
Quyosh n u rid a jim irlag an tin iq osm onda goho 
b ir k alx at paydo bo‘ladi va aylanib bir-ikki doira 
chizadi-da, qaygadir sho‘n g ‘ib ketadi.
Cho‘lda to ‘d a-to ‘da q u sh larn in g ovozi yoqimli 
yangraydi.
86


Men sevinchim ni, h islarim n i s ig ‘dirolm aym an. 
G ap iram an , g a p ira m an . Dam A ’zam ga, dam
aravakashga gapiram an.
— Qachon yetam iz Yangibozorga? — so‘raym an 
arav ak ash dan , ko‘zlarim ni uzoqlarga tikib.
— Uzoq yo‘l, ikki kun yuram iz, o‘g ‘lim! — 
javob b e ra d i a ra v a k a sh . Q alpog‘in i k o ‘ta rib , 
peshonasidan quyilgan te rla rin i a rta d i. U endi 
ch arch ag an id an m i, o‘zini eg arga ta sh lag a n — 
bukchayib o‘tira d i. — Yo‘l shunday og ‘i r bo'ladi. 
Lekin Y angibozor b ir bem a’ni joy-da. H ayronm an, 
nim a qilib o talarin g sen larn i c h aq irtirib y u rip ti? 
Taajjub! Hamm ayoq dash t-u biyobon!
A ’zam d arro v so‘zga tu sh ad i:
— A m aki, unday dem ang, bo‘lm agan gap. 
B ilam an-ku men, Y angibozor ju d a obod joy. K o‘p 
borganm an, ko‘rganm an.
— E, tavba! B ir dala-da. Bozor o ‘tdim i — ham ­
mayoq jim jit, hech kim qolmaydi. H aftad a b ir 
m a rta bozor. M ayli, ch iro g ‘im , M usavoy ham 
ko‘rsin-chi, qan i...
Lekin men Y angibozorning t a ’rifin i, ayniqsa qo- 
zoqlarni o‘zim cha m aqtab, aravakashga gapiram an:
— Yo‘q, yo‘q-yo‘q! Y angibozor ajoyib, yaxshi 
joy em ish, eshitganm an? Tog‘lari, u v alari ko‘p, 
qim iz serob...
— To‘g ‘ri ay tasan , misoli ja n n a t, — t a ’kidlaydi 
A ’zam. — Men uch m arta borganm an Y angi­
bozorga, otam olib ketgan oyim ikkovim izni.
— Esim da bor, Y angibozorda uzoq qolib ket- 
gansan, — deym an jiddiy tu s bilan.
Shu ta rz d a g ap lash a-g ap lash a D arv ish ak k a 
yetam iz. A rava to ‘xtam asdanoq b izlar ir g ‘ib tushib 
olam iz. K un nihoyat issiq. Ot boyoqish suv terd a. 
A ravakash shoshib otn i aravadan chiqaradi. Otga 
ju d a achinam an. A tro fid a aylanib, otn in g yuzini, 
bo ‘y in la rin i silay m an . H avo issiq d an yonadi. 
Ham mayoq cho‘l. K ichkina b ir sam ovar, yonida 
bitta-y u b itta q u rig an d a ra x t qaqqayib tu rib d i, 
xolos!..
87


K o‘rim siz, qotm a, lavanggina b ir sam ovarchi 
bizni q arsh i oladi. Sam ovar G‘ish tk o ‘prikdagidan 
ham b a tta r. Eski, k ir nam at, singan-uchgan chega- 
lik piyola-choynaklar.
— Qani, choy olib keling, ju d a tash n am iz, — 
deydi aravakash h o rg ‘in o ‘tirib .
H aqiqatan q a ttiq chanqaganm iz. A ’zam ikko­
vim iz d arro v quduq boshiga yuguram iz. Quduqdan 
suv to rtib pachoq chelakni navbatlashib boshimiz- 
ga k o ‘ta ra m iz , q u it-q u it icham iz. J u d a k o ‘p 
icham iz. Suv sho‘r. A ravakash bo‘g ‘ilib, samo- 
varchiga do‘q qiladi:
— Tashnam iz ax ir, choy ber deyman! — qichqi­
ra d i u.
— H ozir, hozir, qaynasin, — deydi sam ovarchi 
yalqovgina g ‘im irlab.
K ichkina, m ayishgan, sirsiz b ir p atn isd a ikk ita 
q a ttiq non k eltirib qo‘yadi.
Soqollari oppoq, kelishgan b ir qozoq chol to ‘sat- 
dan do ‘m birasini chertib yuboradi. Shunda men 
b irin c h i m a rta d o ‘m b iran i e sh ita m a n . B erilib 
tinglaym an.
Chol do‘m birasiga jo ‘r boTib, boylar zulm idan 
shikoyat qiladi, yoqim li, yan g rag an ovoz bilan 
m u n g li qo ‘shiq a y ta d i. Do‘m b ira n i, cho ln in g
qo‘sh ig ‘in i tin g lab , uchovim iz ham jim o ‘tiram iz. 
Qozoqlar hayotining o ‘zi go‘yo:

Download 7,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   18




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish