Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

Кolonna yuqorigi qismining moddiy balansi. 
Ta’minlovchi tarelkaning 
tepa qismi uchun quyidagi moddiy balans tenglamalarini yozish mumkin: 
– oqimlar bo‘yicha G
V
= G
R
+ G
D
; (2) 
– yengil uchuvchan komponentlar bo‘yicha
G
V
y = G
R
x + G
D
x
D
; (3) 
bu yerda, G
V
, G
R
, G
D
– kolonnada ko‘tarilayotgan bug‘, flegma va 
distillyatning mol hisobidagi sarflari; x va u – kolonnaning berilgan kesimiga 
to‘g‘ri kelgan suyuqlik va bug‘ tarkibidagi yengil uchuvchan komponentning 
uskuna balandligi bo‘yicha o‘zgaruvchan konsentratsiyalari (mol ulushlari 
hisobida); x
D
– yengil uchuvchan komponentning distillyatdagi tarkibi (mol 
ulushlari). 
Moddiy balans tenglamasini mol hisobidagi nisbiy sarflar bo‘yicha (1 
kmol distillyatga nisbatan) qayta yechib, V=G
V
/G
D 
va R=G
R
/G
D
deb olamiz. 
Bunday holatda V=R+1, Vy=Rx+x
D
. Natijada quyidagi ifodalarga erishamiz: 
V
x
x
V
R
y
D


yoki
1
1




R
x
x
R
R
y
D
. (4)
(4) tenglik kolonnaning yuqorigi bug‘ tarkibini oshiruvchi qismi uchun ish 
chiziq tenglamasi deb ataladi. Bu tenglamada R/(R+1)=tgα ish chizig‘ining 
abssissa o‘qiga og‘ish burchagi tangensi; x
D
/(R+1)=V chiziqning u-x 
diagrammasidagi ordinata o‘qi bo‘yicha ajratilgan kesmasi. Demak, oxirgi 
tenglamadan quyidagicha yozish mumkin: 
u = tgαx + V. (5) 
(5) ifoda kolonnaning yuqorgi qismi uchun ish chizig‘i tenglamasi deb 
ataladi. 
Кolonna pastki qismining moddiy balansi.
Bunday holat uchun 
quyidagi moddiy balans tenglamalarini yozish mumkin: 
– oqimlar bo‘yicha G
V
+G
W
= G
F
+ C
R
; (6) 
– yengil uchuvchan komponentlar bo‘yicha
G
V
y + G
W
x
W
= (G
F
+ G
R
)x ; (7) 
bu yerda, G
W 
– kub qoldig‘ining sarfi (mol hisobida); x
W
– kub qoldig‘idagi
yengil uchuvchan komponentning tarkibi (mol ulushlari). 
(7) tenglamani mol hisobidagi nisbiy sarflar bo‘yicha (1 kmol distillyatga 
nisbatan) qayta yechib va W=G
W
/G
D
, F=G
F
/G
D
deb belgilab, quyidagi 
ifodalarga ega bo‘lamiz: 
V + W = R + F ; Vy + Wx
W
= (R + F)x ; 
bundan
W
x
R
F
x
R
F
R
y
1
1
1






.
(8)
Bu tenglamalardan y=
C
x
R
E
tg
R
F
R
W






1
1
,
1

deb olamiz, bu yerda tgβ – 
ish chizig‘ining abssissa o‘qi bo‘yicha ajratgan kesmasi. 
Shunday qilib, oxirgi tenglamani quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin: 
u = tgβx + S . (9) 
(9) ifoda kolonnaning pastki (suyuqlikdan yengil uchuvchan komponentni 
maksimal ajratuvchi) qismi uchun ish chizig‘i tenglamasi deb ataladi. 

---

41