Qarshi muhandislik iqtisodiyot institui neft va gaz fakulteti «texnologik mashinalar va jihozlar» kafedrasi

 

---

4 
Ma’ruza №1. Modda almashinish jihozlari 
 
Reja: 
1.
Modda almashinish apparatlarining turli xil konstruktsiyalari va 
qo’llash sohalari. 
2.
Absorbsiya va absorbsion kolonnalar.
 
3.
Desorbsiya va desorber. 
 
Tayanch so’z va iboralar: 
Modda almashinish, diffuzion jarayonlar, 
suyuqliklarni haydash, distillyatsiya, rektifikatsiya, absorbsiya, absorbent, 
sorbent, desorbsiya, adsorbsiya, adsorbent, regeneratsiya, suyuqliklarni 
ekstraksiyalash, quritish, kristallanish, qattiq moddalarni eritish, qattiq 
moddalarni ekstraksiyalash, Absorbsiya, absorbent, sorbent, absorbtiv, fizik 
absorbsiya, xemosorbsiya, absorbsiya paytidagi muvozanat, taqsimlanuvchi 
komponent, tashuvchi komponent, gazning parsial bosimi, gazning eruvchanligi, 
Genri qonuni, gaz doimiyligi, inert gazning sarfi, absorbtivning dastlabki va 
oxirgi konsentratsiyalari, absorbsiyaning moddiy balansi, ajratib olish darajasi, 
absorbentning solishtirma sarfi, muvozanat chizig‘i, ish chiziqlari, fazalarning 
kontakt yuzasi, gaz fazasidan suyuqlik fazasiga o‘tgan moddaning miqdori, 
jarayonning harakatlantiruvchi kuchi, absorbsiya koeffitsiyentlari, chegara 
qatlamdagi qarshilik, gaz fazasidagi diffuzion qarshilik, suyuq fazadagi 
diffuzion qarshilik, desorbsiya, absorbsion-desorbsion qurilmalar, tarelkali 
absorber, nasadkali absorber. 
Umumiy tushunchalar. 
Bir fazadan ikkinchi fazaga modda o‘tishi bilan bog‘liq bo‘lgan jarayonlar 
modda almashinish jarayonlari deb yuritiladi. Modda o‘tish jarayoni fazalar 
o‘rtasida muvozanat holat yuz bergunga qadar davom etadi. Bir fazaning ichida 
esa modda konsentratsiya yuqori bo‘lgan nuqtadan konsentratsiyasi past bo‘lgan 
nuqtaga tomon o‘tadi. Sanoatda modda almashinish jarayonlari birinchi 
navbatda suyuq yoki gaz holatidagi gomogen aralashmalarni ajratish, ularni 
quyuqlashtirish, oqova suvlar va ishlab chiqarishdan chiqib ketayotgan gazlarni 
tozalash uchun keng ishlatiladi. Nam materiallarni quritish, qattiq jism 
tarkibidagi kerakli komponentni eritib olish yoki eritmalardan kristallarni ajratib 
olish kabi jarayonlar ham modda almashinish jarayonlari qatoriga kiradi. Fazalar 
suyuq, qattiq, gaz va bug‘ holatida bo‘lishi mumkin. 
Sanoatda quyidagi modda almashinish jarayonlari keng tarqalgan.