108
1-rasm. Bir yo‘lli qobiq-quvurli issiqlik almashinish uskunasi:
1–qobiq; 2–quvur to‘rlari; 3–quvurlar; 4–qopqoq; 5,6–issiqlik tashuvchi agentlar
(I va II) kiradigan va chiqadigan shtuserlar; 7–bolt; 8–qistirma.
Qobiq quvurli issiqlik almashgichlar.
Bunday uskunalar sanoatda eng
ko‘p tarqalgan. Qobiq-quvurli issiqlik almashgichlar qobiq ichiga joylashgan
quvurlar to‘plamidan iborat bo‘lib, quvurlarning uchlari to‘rlarga
mahkamlangan bo‘ladi (1-rasm). Uskunalarning yuqorigi
va pastki qismlarida
qapqoq flanes yordamida quvur to‘riga biriktiriladi. Yuqorigi va pastki
qopqoqlarda isitilayotgan yoki sovitilayotgan agentlarni berish uchun shtuser
mo‘ljallangan. Quvurlar to‘rlarga razvalsovka, payvandlash,
salnikli qistirma
qo‘yish va boshqa usullar yordamida biriktirilishi mumkin (2-rasm). Issiqlik
tashuvchi agentning birinchisi quvurlarning ichida, ikkinchisi esa
quvurlar va
uskunaning ichki devori oralig‘idagi bo‘shliqda harakat qiladi.
1-rasmda bir yo‘nalishli qobiq-quvurli issiqlik almashinish uskunasi
ko‘rsatilgan. Bunda isitiluvchi gaz yoki suyuqlik
qopqoqdagi patrubka orqali
bitta quvurdan kirib, o‘sha quvurdan chiqib ketadi. Кo‘pincha, bu turdagi
isitkichlarda isitilayotgan va issiqlik berayotgan muhitlar bir-biriga qarama-
qarshi yo‘nalishda harakat qiladi. Isituvchi agent doim isitkichning yuqorigi
qismidan va isitilayotgan muhit esa uskunaning pastki qismidan quvurlar ichiga
beriladi. Bu muhitlarning yo‘nalishi isitkichdagi yo‘nalishga mos keladi, chunki
isitilayotgan vaqtda harorat ortishi va kamayishi
bilan ularning zichliklari
o‘zgaradi.
Masalan, bug‘ o‘z issiqligini berib sovishi natijasida uning zichligi oshib,
pastga qarab harakat qiladi. Bundan tashqari, muhitlarning bu yo‘nalishida
ularning tezliklari bir xil taqsimlanib, uskunaning ko‘ndalang kesimida issiqlik
almashinish o‘zgarmas bo‘ladi.
Agar muhitlarning yo‘nalishi aksincha bo‘lsa, ya’ni isituvchi agent
uskunasining pastki qismidan quvurlar va qobiq oralig‘idagi bo‘shliqqa va
isitilayotgan muhit isitkichning yuqorigi qismidagi quvurlarga berilsa,
u holda
bug‘ issiqligini berib sovishi natijasida, uning zichligi oshib yuqoriga
109
ko‘tarilmaydi.
2-rasm.
Quvurlarni quvur to‘rlariga biriktirish usullari:
a) razvalsovka; b) ariqchalar orqali razvalsovka qilish; d) payvandlash; e) salnikli qistirma
qo‘yish.
Natijada pastki quvurlar bilan qobiq orasidagi bo‘shliqda
kondensat
to‘planib, bug‘ning bu bo‘shliq orasidan o‘tishi qiyinlashadi va issiqlik
almashinish jarayonining tezligi kamayadi.
Bu issiqlik almashgichlarda suyuqliklarning sarfi kam bo‘lganda ularning
quvurlardagi tezligi ancha kichik bo‘lib, natijada issiqlik almashinish
koeffitsiyenti ham kam bo‘ladi. Issiqlik tashuvchi agentlarning tezligini oshirish
uchun ko‘p yo‘lli isitkichlar ishlatiladi.
3-rasm
. Кo‘p yo‘lli (quvurlar ichidagi bo‘shliq bo‘yicha)
issiqlik almashgich:
1–qopqoq; 2–to‘siqlar; I, II–issiqlik tashuvchi agentlar
.
Кo‘p yo‘lli issiqlik almashgichlarda quvurlarni seksiyalarga bo‘lish uchun
yoki muhitning harakat yo‘lining soniga qarab uskunaning qopqog‘i bilan quvur
to‘rining orasiga to‘siqlar o‘rnatiladi (3, 4-rasmlar). Bunda har bir seksiyadagi
quvurlarning soni bir xil bo‘lishi kerak.
Кo‘p yo‘llik issiqlik almashgichlarda bir yo‘nalishli uskunalarga nisbatan
muhitlarning tezligi yo‘llarning soniga qarab mutanosib ravishda o‘zgaradi.
110
4-rasm.
Кo‘pli yo‘lli (quvurlar tashqarisidagi bo‘shliq bo‘yicha) issiqlik almashgich:
1–qobiq; 2–yo‘naltiruvchi to‘siqlar; I, II –issiqlik tashuvchi agentlar.
Sanoatning barcha tarmoqlarida 2, 4 va 6 yo‘lli
issiqlik almashgichlar
ishlatiladi. Chunki yo‘llarning soni ortishi bilan gidravlik qarshilik ortib, issiqlik
almashinish uskunasining tuzilishi murak-kablashadi. Bir yo‘lli va ko‘p yo‘lli
qobiq-quvurli issiqlik almashgichlar vertikal va gorizontal holatda bo‘ladi.
Vertikal issiqlik almashinish uskunalarini ishlatish qulay, ularning tuzilishi
sodda va kam joyni egallaydi. Gorizontal issiqlik almashinish uskunalari
o‘pincha ko‘p yo‘lli qilib tayyorlanadi.
Qobiq-quvurli uskunalarda qobiq bilan quvurlar orasidagi harakatlarning
farqiga qarab quvur va qobiqning uzayishi har xil bo‘ladi. Shuning uchun qobiq-
quvurli uskunalar tuzilishiga ko‘ra ikki xil bo‘ladi: 1) qo‘zg‘almas to‘rli
issiqlik almashgichlar; 2) kompensatsiyalovchi moslamali issiqlik almashgichlar
(bunday uskunalarda quvurlarning turli darajada uzayishiga imkon bor).
Qo‘zg‘almas to‘rli issiqlik almashgichlarda issiqlik ta’sirida quvurlar va
qobiq har xil uzayadi, shu sababli bunday uskunalar quvurlar va qobiq
o‘rtasidagi haroratlar farqi katta bo‘lmaganda (50
0
C gacha) ishlatiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
