Qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti zoologiya va fiziologiya kafedrasi

Munozara yordamida mavzuni mustahkamlash
Quyidagi savollarga og’zaki javob bering.
1. Minoga parazitlikka qanday moslashgan?
2. Minoganing skeleti qanday tuzilgan?
3. Nafas olish organlari qanday tuzilgan?
4. Ayirish organlari qanday tuzilgan?
5. Minoga qanday ko’payadi?
Mavzu bo’yicha bilimlarni tekshirish
Chiqish testlarini ishlang
1. Minoganing tashqi organlari va qismlarini belgilang: A-burun teshigi, B-nafas nayi, V-jabra xaltachalari, G-yon chizig’i, D-jabra teshiklari, Ye-jabra oldi sinusi, J-og’iz oldi teri shokilalari, Z-orqa va dum suzgichlari, I-jabralararo to’siq, K-siydik tanosil so’rg’ich, L-orqa chiqaruv teshigi, M-ko’z.
2. Minoganing nafas olish organlarini belgilang (1-topshiriq).
3. Minoganing og’iz apparatini belgilang. A-yuqori jag’, B-yon tishchalar, V-yuqori jag’ plastinkasi, G-ostki jag’, D-jag’lararo tishlar, Ye-til plastinkasi, J-pastki plastinka, Z-lablar.
4. Minoganing hazm qilish sistemasi a’zolarini belgilang: A-mezonefros, B-siydik yo’li, V-qizilo’ngach, G-spiral klapan, D-oshqozon, Ye-siydik tanosil sinusi, J-to’g’ri ichak, Z-jigar, I-oshqozon osti bezi,
5. Ayirish sistemasiga tegishli a’zolarni belgilang (4-topshiriq).
6. Minoganing qon aylanish sistemasi lantsetniknikidan qanday farq qiladi?A-orqa aorta ildizi toq, B-orqa aorta ildizlari juft, V-yuragi uch bo’limli, G-yuragi ikki bo’limli, D-pastki bo’yinturuq vena hosil qiladi, Ye-jigar qopqa sistemasi hosil bo’ladi, J-ichak osti venasi hosil bo’ladi.

1
2
3
4
5
6

Uyga vazifam To’garak og’izlilar sistematikasi mavzusini o’qing.

To’garak og’izlilar sistematikasi
Darsning maqsadi: To’garak og’izlilar sistematikasini o’rganish, minogalar va miksinalarning o’zaro o’xshashlik va farq qiluvchi belgilari bo’yicha bilimlarni mustahkamlash.
Mavzu bo’yicha umumiy ma’lumotlar.
To’garak og’izlilar sinfiga 38-45 taga yaqin tur kiradi va ular 2 ta kenja sinfga bo’linadi: minogalar – Petromyzones va miksinalar – Myxini.
Minogalar kenja sinfiga bitta minogasimonlar (Petromyzoniformes) turkumi va bitta minogalar (Petromyzonidae) oilasi kiradi. Bu oilaning 7 ta urug’i va 30 ga yaqin turlari ma’lum.Minogalarda miksinalarga nisbatan parazitlik qilib hayot kechirish ancha kuchsiz rivojlangan, ya’ni ular chala parazitlar hisoblanadi. Minogalar baliqlarga yopishib ularning qonini so’radi va go’shti bilan oziqlanadi. Ayrim turlari ba’zan baliq ikralarini ham yeb qo’yadi, oshqozonidan suv o’tlari ham topilgan. Minogalarning xalqumi 2 ta nayga bo’lingan, yuqorigisi qizilo’ngach vazifasini, pastkisi esa nafas nayi vazifasini bajarib, ichki jabra teshiklariga ochiladi. Jabra teshiklari 7 juft. Minogalar qo’sh qavat orqa suzgich qanotini, bir muncha yaxshi takomil etgan ko’zlari bilan eshituv organlarini, og’iz oldi va jabra apparatining yaxshi rivojlangan skeleti va to’g’ridan-to’g’ri tashqariga ochiladigan jabra teshiklarini saqlab qolgan.Minogalar miksinalardan farq qilib ularning rivojlanishi metamorfozli, ya’ni o’zgarish bilan boradi. Tuxumdan chiqqan lichinkasi – qumteshar deyiladi. Lichinkalari voyaga yetganlaridan farq qiladi. Minoga lichinkalarining og’zi voronkasimon bo’lmay, balki tirqishli yorig’i bor. Xalqumi qizilo’ngach va nafas olish naylariga ajralmagan. Ularning hayot kechirishi lantsetniklarnikiga o’xshash, daryoda yashab ko’p vaqtini suv ostida qumga ko’milib hayot kechiradi. Qumteshar voyaga yetgan minogaga aylanguncha, odatda 4-5 yil kerak bo’ladi. Ular yer shari suvliklarida keng tarqalgan. Ko’pchilik turlari dengizlarda yashaydi. Minogalar ichida daryolarda yashaydigan turlari va oraliq turlari, ya’ni dengizlarda yashab, urchish uchun daryolarga o’tadigan turlari ham bor.MDH da minogalarning 8 ta turi uchraydi. Daryo minogasi Boltiq dengizi va Shimoliy dengiz havzalarida yashaydi. Ular Yevropa dengizlarida, Osiyo va Amerikaning shimoliy dengizlarida ko’p uchraydi, asosan daryolarda ko’payadi.