Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya

Tog‘ay tо‘qima

Tog‘ay tо‘qimasi organizmning embrional rivojlanishi davrida biriktiruvchi tо‘qimalar hosil bо‘ladigan embrional tо‘qimadan, ya’ni mezinxima xujayralaridan tarqaladi. Organizmning dastlabki ontognez rivojlanishi davrida skelet suyaklarining aksariyati о‘rnida oldin tog‘ay tо‘qimasi paydo bо‘lib, sо‘ng ular suyak tо‘qimasiga aylanadi. Tog‘ay organizmda tayanch mexanik va biriktiruvchi vazifani bajaradi. Tog‘ay tо‘qimasi tuzilishiga kо‘ra qattiq tо‘qimalar qatoriga kiradi. Qattiqligi jihatidan esa skelet suyaklaridan keyin ikkinchi о‘rinda turadi. Shuning uchun tog‘ay tо‘qima tarkibida qon tomirlari va nerv tolalari kabi boshqa tо‘qimalar uchramaydi.

Elastik tog‘ay.

Elastik tog‘ay organizmda quloq suprasida ayrim hayvonlarning burnida uchraydi. Uning gialin tog‘aydan farqi oraliq moddasida asosan elastik tolachalar uchraydi. Mikroskopik tuzilishi jihatidan gialin tog‘ayga о‘xshaydi. Tog‘ay xujayralari qobig‘i bilan о‘ralgan izogen gruppalar hosil qilib tuzilgan. Bu tо‘qima ustki tomondan biriktiruvchi tо‘qima bilan о‘ralgan.(11-rasm)
Preparatni Orsein buyog‘i bilan bо‘yab mikroskopning katta obyektiviga qо‘yib kо‘rganda tog‘ay hujayralarning orasida tarmoq holida joylashgan elastik tolachalar kо‘zga tashlanadi. Tog‘ay hujayralari tо‘qroq, tolachalar esa ochroq jigarrangga bо‘yalgan. Elastik tog‘ayning mexanik elementini tashkil etuvchi kollogen tolachalar bilan bir qatorda kо‘p miqdorda elastik tolachalar yotadi. Ular tog‘ayning elastiklik va mustahkamlik holatini ta’minlaydi.

11 - rasm Tog‘ay tо‘qimasi.

1. 
   gialen tog‘ay, tog‘ay kekirdakdan tayyorlangan.
   

1-tog‘ay ust pardasi, 2-yosh tog‘ay xujayralari zonasi, 3-tog‘ay xujayralari, 4-izogen guruhlar, 5-hujayralar aro modda,

2. 
   Elastik tog‘ay, quloq suprasidan tayyorlangan. 1-elastik tolacha, 2-tog‘ay hujayralari.
   

V. Tolali tog‘ay, umurtqalar aro diskdan tayyorlangan.

1. 
   kologen tolachalar, 2-tog‘ay hujayralari (E.Qodirovdan, 1994 yil)
   
   11.