Qarshi davlat universiteti kimyo-biologiya

9-mashg‘ulot

Zich biriktiruvchi tо‘qima.
Ushbu tо‘qimani mikroskopda kо‘rish uchun teridan tayyorlangan preparatlardan foydalaniladi. Bu tо‘qimani oldin mikroskopni kichik obyektivda kо‘riladi. Teri tuzilishiga kо‘ra ikki qavatdan tashqi qavat epidermisdan, ya’ni kо‘p qavatli yassi muguzlangan epiteliydan va ichki biriktiruvchi tо‘qimadan yoki haqiqiy teridan iborat.
Epidermis qavati bilan derma qavatini mikroskopda yaxshi kо‘rinmaydigan bazal membrana ajratib turadi.
Ularning tutashish chegaralari о‘ziga xos notekis tuzilishga ega. Biriktiruvchi tо‘qima epidermis qavatiga sо‘rg‘ichsimon shaklda о‘sib kiradi, о‘siqlar oralarida esa epidermisning epiteley xujayralari yotadi. Ikkinchi qavat ya’ni terining derma qavati bir-biriga hech qanday chegarasiz bevosita tutashib ketadigan sо‘rg‘ichsimon qavat bevosita bazal membrana ostida joylashgan bо‘lib, qon tomir va nerv tolalariga boy yumshoq biriktiruvchi tо‘qimadan iborat.
Undan keyingi tо‘rsimon qavat zich biriktiruvchi tо‘qima keladi. Bu tо‘qima kollogen tolachalardan tashkil topgan bog‘lamchalardan iborat bо‘lib, har xil yо‘nalishda yotadi.
Preparatda bog‘lamchalarning uzunasiga va kо‘ndalangiga kesmalarini kо‘rish mumkin. Bog‘lamchalar oralarida yadrosi tо‘q rangga bо‘yalgan fibrositlar uchraydi. Tо‘qima oralarida kо‘ndalang kesilgan qon tomirlar, ter bezlarining chiqaruv kanalchalari kо‘rinib turibdi. Preparatda tо‘rsimon qavatdan sо‘ng yog‘ tо‘qimadan tashkil topgan qavat kо‘rinadi. Zich biriktiruvchi tо‘qima kollegen tolachalarning joylashishiga kо‘ra shakllanmagan zich biriktiruvchi tо‘qima va shakllangan zich biriktiruvchi tо‘qimaga bо‘linadi. Shakllanmagan zich biriktiruvchi tо‘qima kollogen tolachalar tutamlarining tartibsiz joylashgan bо‘lishidir. Bu tо‘qimaga terining tо‘r qavati bо‘g‘imlar va ichki organlar ustini qoplab turuvchi kapsula tо‘qimalari kiradi. Biriktiruvchi zich tо‘qimada asosiy modda kam bо‘ladi hujayralardan faqat fibroblast va kichraygan uzunchoq shaklda fibrositlar bо‘ladi. Zich biriktiruvchi tо‘qima chо‘zilish va qisqarish ya’ni mexanik vazifani bajarib bо‘lgandan keyin asl holiga qaytish xususiyatiga ega bо‘ladi.
Shakllangan zich biriktiruvchi tо‘qimadan kollogen va elastik tolalardan tashkil topgan tutamlar bir-biriga nisbatan muayyan tartibda joylashgan bо‘lishidir.
Shakllangan zich biriktiruvchi tо‘qima paylar va boylamlarda fibroz membrana va plastinkasimon biriktiruvchi tо‘qimalarda uchraydi.(10-rasm)

A V.
10 rasm

A.Shakllanmagan zich biriktiruvchi tо‘qima(Odam qо‘l panja terisining tо‘rsimon qavatidan tayyorlangan)

1. 
   kollogen tolachalar tutamining uzunasiga kesimi
   
2. 
   kollogen tolachalar tutamining kо‘ndalang kesimi, 3-fibrosit yadrosi, 4-siyrak biriktiruvchi tо‘qima va tarkibidagi tomir.
   

V. Shakllangan zich biriktiruvchi tо‘qima. Payning gistologik tuzilishi. I-kо‘ndalang kesimi 1-kollogen tolachalar tutami, 2-fibrositlar, 3-ikkilamchi tolachalar tutamining bir-biridan ajratib turuvchi siyrak biriktiruvchi tо‘qima, 4-uchlamchi tolachalar tо‘plamini ajratib turuvchi tashqi biriktruvchi tо‘qima. P. Uzunasiga kesimi. 1. Kollogen tolachalar, 2-fibrositlar, 3-ikkilamchi tolachalar tutami orasida joylashgan siyrak biriktiruvchi tо‘qima (E.Qodirovdan, 1994)