Qarshi davlat universiteti iqtisodiyot kafedrasi davlat boshqaruvida inson resurslari

Davlat xizmatining umumiy tavsifi
ijtimoiy ma’noda. Davlat xizmati ijtimoiy kategoriya boʻlib, davlat tashkilotida ma’lum bir lavozimni egallab turgan shaxs tomonidan davlatning koʻrsatmasiga koʻra ijtimoiy foydali faoliyatni amalga oshiradi;
siyosiy ma’noda. Davlat xizmati davlat siyosatini amalga oshirishga qaratilgan faoliyat boʻlib, davlatning maqsad va vazifalariga barcha mavjud siyosiy kuch orqali erishadi, jamiyatdagi muvozanatni ta’minlaydi;
huquqiy ma’noda – davlat-xizmat munosabatlarini huquqiy oʻrnatish boʻlib, bu orqali mansab majburiyatlari, xizmatchilarning vakolatlari, davlat organlarining kompetensiyasi bajarilishi ta’minlanadi. Davlat xizmati murakkab ijtimoiy-huquqiy institutlardan biri boʻlib, uni oʻrganish davlat xizmatining ijtimoiy va huquqiy asoslarini tahlil qilishni talab qiladi. Bu institut davlat-xizmat munosabatlarini tartibga soluvchi normalar yigʻindisidan iborat boʻlib, u orqali xizmatchilarning huquqlari, majburiyatlari, ularga belgilanadigan cheklovlar, javobgarlik hamda davlat xizmatini oʻtash, xizmat munosabatlarining yuzaga kelishi va bekor boʻlishi tartibga solinadi;
tashkiliy ma’noda. Davlat xizmati davlat apparatining tashkiliy-funksional elementlari bilan aloqada baladi. U quyidagi elementlardan tashkil topgan tizim sifatida namoyon boʻladi:

• 
  davlat apparati faoliyatining tashkiliy va protsessual asoslarini tashkil etish;
  
• 
  lavozimlarning tuzilishi va huquqiy koʻrinishi;
  
• 
  xodimlarni aniqlash, baholash.
  

Davlat xizmati davlatni, davlat hokimiyatini mustahkamlaydi va fuqarolik jamiyatining bir meyorda faoliyat yuritishini ta’minlaydi.
Yuridik adabiyotlarda davlat xizmati mazmun-mohiyatini ochib berishga qaratilgan bir necha oʻziga xos xususiyatlar ham nazarda tutilgan. Jumladan, Y.A.Dmitriyev fikricha, davlat xizmati quyidagi oʻziga xos xususiyatlarga qarab boshqa mehnat faoliyatidan ajralib turadi:
- davlat xizmatining professional faoliyat ekanligi. Davlat xizmati davlat xizmatchisining asosiy faoliyat yoʻnalishi hisoblanadi. Davlat xizmatini oʻrindoshlik asosida amalga oshirishga yoʻl qoʻyilmaydi. Davlat xizmatchilari qonun hujjatlari bilan nazarda tutilgan tartibda boshqa haq toʻlanadigan mehnat faoliyati bilan shugʻullanishlari mumkin. Davlat xizmatchilari tomonidan amalga oshiriladigan boshqa mehnat faoliyatining cheklanishi davlat xizmat majburiyatlarini yuqori darajada amalga oshirilishini ta’minlaydi;
- kompetentlik. Davlat xizmatchilari egallab turgan lavozimi (mansabiga), davlat xizmat majburiyatlarini amalga oshirishda bilimi, ish tajribasi va saviyasi nuqtai nazaridan mos boʻlishi kerak;
- davlat xizmatining oldindan aniq belgilangan davlat xizmati lavozim (mansab)lari doirasida amalga oshirilishi. Davlat xizmatchisi degan maqom aynan shaxsning davlat xizmatidagi aniq bir lavozim (mansab)ni egallaganidan soʻng yuzaga keladi. Davlat xizmati lavozim (mansab)lari davlat tomonidan normativ hujjatlarda (davlat xizmati lavozimlari reyestrida) aniq koʻrsatib qoʻyiladi. Aynan man shu lavozim (mansab)larni egallash natijasida davlat-xizmat munosabatlari yuzaga keladi. Ayrim hollarda, davlat, avval davlat xizmatchisi maqomiga ega boʻlgan va hozirgi kunda davlat xizmati lavozimi (mansabini) egallamagan shaxslarga davlat xizmatchisi maqomini saqlab qolishga imkoniyat berishi mumkin (masalan, davlat xizmatchilari zahirasi). Lekin davlat xizmatiga kirishda, albatta, davlat xizmati lavozimi (mansabi)ga tayinlangan boʻlishi kerak;