Qarshi davlat universitet ijtimoiy fanlar kafedrasi «tasdiqlayman»

Muhammad ibn Muso al Xorazmiy (780-850) – Sharqning buyuk olimi, dunyo riyoziyot ilmi rivojiga behisob ilmiy g‘oyalarini qо‘shgan allomadir. Xorazmiy musulmon dunyosida birinchi bо‘lib riyoziyot, jug‘rofiya, tarix fanlarining rivojini boshlab berdi.
Sharqda, ya’ni Turon zaminida jamiyat rivoji va bunyodkorlik g‘oyalari xususida Abu Nasr Forobiy g‘oyalari о‘ziga xos о‘rin tutadi. Forobiy (873-990) о‘zining «Fozil odamlar shahri”, “Fuqarolik siyosati”, “Baxt-saodatga erishuv haqida” kabi asarlarida oliyjanob jamiyat, adolatli tuzum haqida fikr yuritib, о‘z davri uchun izchil ta’limot yaratdi. U har tomonlama yetuk, barcha aholini baxt-saodatga, ilm-ma’rifatga eltuvchi yuksak ahloqqa ega ideal jamoa haqidagi g‘oyalarni ilgari surdi. Forobiy: “Insonning mohiyati haqiqiy baxt-saodatga erishuv ekan, inson bu maqsadni о‘zining oliy g‘oyasi va istagiga aylantirib, bu yо‘lda barcha imkoniyatlardan foydalansa, u baxt-saodatga erishadi”,¹ deb alohida ta’kidlagan.
Abu Rayhon Beruniy (973-1048) Xorazmda tug‘ilib tarbiya topgan. Beruniy 150 ga yaqin turli sohalarda – tibbiyot, riyoziyot, astronomiya, astrologiya, jо‘g‘rofiya, geodeziya, meterologiya, etnografiya, tarix, falsafa, filologiyaga oid katta asarlar va risolalar muallifidir. Beruniy fikricha, bilimlarni majoziy aqliy talqin, haqiqatning ilmiy xolisona xarakteri, sabab-oqibat zanjiriga asoslanuvchi mantiqiy tafakkur yordamida qо‘lga kiritilishi, inson о‘z aqli, ilm-fan, falsafa yordamida haqiqatni qidirib topishga haqli ekanligini isbotlar edi.
Abu Ali ibn Sino (980-1037) Markaziy Osiyo xalqlari madaniyatini butun dunyoga tanitgan mashhur hakim, qator tabiiy fanlar bilimdoni, qomusiy allomadir. Ul zot yaratgan 450 dan ortiq asarlaridan bizgacha 160 ga yaqin asarlari yetib kelgan. Ibn Sino har bir narsani kuzatish va tajriba asosida о‘rganishga, keyin xulosa chiqarishga intilgan, barcha bunyodkorlik insonning mehnatiga bog‘liqligini ta’kidlagan. Ibn Sino ham Forobiy, Beruniy kabi mutafakkirlar, payg‘ambarlar va faylasuflar insoniyat jamiyatini fozil jamiyatga, insonni komil insonga aylantirishlari zarurligi, bu ularning ilohiy va insoniy burchlari ekanligi g‘oyasini oldinga surganlar.