Qaraqa-2014-128-bet

§ 36. Kiris àg’zàni’n’ bildiriliwi
138-shi’ni’g’i’w
. Gà’plerdegi di’qqàt yetilgen so’zlerdin’ qàndày àg’zà
yekenin hà’m qàndày so’z shàqàbi’ àrqàli’ bildirilip kelgenin àni’qlàn’.
1. 
A’lbette
, wonnàn beri ko’p wàqi’tlàr wo’tti. 2. 
Demek
,
biyiklew de, to’menlew de àdàmi’nà pàyli’. 3. 
Awà
, woni’ kele-
shek ku’tedi. 4.
Aytpàqshi’
, Jà’hà’ngir àg’à biler buni’.

---

90
5. 
Pày, netesen’
, mi’nà g’àwàshà yen’bekti yesh qi’ldi’-àw...
6. 
Kerisinshe
, bolmàs is bolg’àn yeken, yendi woni’ jo’nlewdin’
g’àmi’n jegen jàqsi’. 7. 
Joq
, Jà’hà’ngir àg’à wondày nà’mà’rt
yemes, qàtti’ mà’rt, qàri’wli’, polàt àdàm. 8. 
Qàlày
, g’àwàshà-
làrdi’ qàytà tiriltiwge bolà mà?
(W.X.)
Kiris àg’zàlàr morfologiyàli’q jàqtàn to’mendegi so’z
shàqàplàri’ hà’m so’zlerdin’ dizbegi àrqàli’ bildiriledi:
1. Modàl so’zlerden bolàdi’: 
à’lbette, bà’lkim, mu’mkin,
itimàl, qullàsi’‚, demek, meyli, qà’ydem
t.b. Mi’sàli’: 
A’lbette
,
bilmewin’iz itimàl, Rà’met àg’ày. 
Bà’lkim
, wolàr di’m u’n-
despey til biriktirip ju’rgen shi’g’àr. 
Demek
, wog’àn àdàmlàr
dà isenedi. 
(W‚.X.)
Mu’mkin
, ketip qàlg’àn shi’g’àr. 
(G’.I.)
Meyli, 
yendigi gà’pti Amànqul biy àytà qoysi’n. 
(T.Q.)
2. Modàlli’q mà’nige wo’tken àtàwi’sh hà’m feyil so’zler
àrqàli’ bildiriledi: 
bàxti’mi’zg’à, hàqi’yqàti’ndà, shi’ni’ndà,
duri’si’ndà, wo’tinishim, qi’sqàsi’,‚ tà’wekel, i’qti’yàri’,
mi’sàli’, mà’selen, jàqsi’si’, tiykàri’nàn, àqi’ri’, menin’she,
àytàyi’q, àytpàqshi’, sondày-àq, birinshiden,‚ yekinshiden
t.b.
Mi’sàli’: 
Wo’tinishim
, yekewinin’ de yesigin àrqàdàn àshi’p
àlà qoyi’n’. 
Tà’wekel
, men yerten’ge shekem woylàni’p
ko’reyin. 
(T.Q.)
Qi’sqàsi’
, is hà’wij àli’p ketti. 
Aytpàqshi’
,
Aydànà bi’yi’l pàxtàni’n’ jàri’si’n màshinà menen teremiz
degen yedi. 
(W.X.)
Tuwri’
, shà’riyàttà nàshàr yerkekke
tiklenip qàràmàwi’ kerek. 
(K.S.) 
Menin’she
, bul bà’rimizdin’
de qoli’mi’zdàn keledi. 
(T.Q.)
3. Tàn’làqtàn, màqullàwshi’ hà’m biykàrlàwshi’ 
(àwà,
joq)
so’zlerden bolàdi’. Mi’sàli’: 
A’tten’
, usi’ wàqi’ttà Zerxàn
bolàr mà yedi. 
Pày
,‚ wo’zin’iz bir ku’tà’ qàyi’rqom, ten’i-
tàyi’ joq àdàmsi’z dàg’i’. 
Awà,
Jungàr xàni’ni’n’ ken’esgo’yi
yedi. 
(T.Q.)
Joq
, Vànyàni’ uslàp àli’p ketti dewge bir de
dà’lil joq. 
(V.K.)
4. Kiris àg’zàlàr modàlli’q mà’ni bildiretug’i’n yeki
yàmàsà birneshe so’zlerdin’ dizbegi àrqàli’ dà bildiriledi.
Mi’sàli’: 
No’kerlerdin’ àyti’wi’ boyi’nshà
, wol kese jàptàn
wo’tip àti’rg’àndà jàràdàr bolg’àn. 
(J. Sàp.)
Bir so’z benen
àytqàndà
, Beruniydin’ jumi’si’ Xàsànni’n’ jumi’si’nàn dà
àn’sàt yemes yedi.
(W.B.)
Jà’hà’ngir àg’à, 
i’ràsi’n àytqàndà,
buni’n’ si’ri’n bir bilse, sizdi biledi dep woylàsti’q. 
(W.X.)

---

91
139-shi’ni’g’i’w
. Woqi’n’. Kiris àg’zàlàrdi’ tàwi’p, wolàrdi’n’ qàndày so’z
shàqàbi’ hà’m so’zlerdin’ dizbegi àrqàli’ bildiriliwin àyti’n’.
1. Itimàl, wolàrdi’n’ bunnàn dà jàqsi’ pikirleri, usi’nàtug’i’n
yegini bàr shi’g’àr, bà’lkim. 2. Sondày-àq, sizler de Jà’hà’ngir
àg’àni’n’ so’zine heshten’e àli’p qospàdi’n’i’z, bàsqà pikir
àytpàdi’n’i’z. 3. Demek, bul sol pikir menen kelistik degen so’z.
4. Solày yeken, wondà biz mà’kke yekkendi màqullàymi’z.
5. Shi’ni’n àytqàndà, à’lbette, bul ku’tà’ u’lken jen’is. 6. Qà’ne
solày yeken, bilek si’bàni’p iske kirissek deymen. 7. So’ytsek,
yeki pàydàmi’z nàq tiyedi. Birinshiden, jàqsi’ wot-jem ji’ynàp
àlàmi’z. Yekinshiden, yendigi pàxtà yegisine mol tiykàr sàlàmi’z,
bilsem. 
(W.X.)
140-shi’ni’g’i’w
. Ko’shirip jàzi’n’. Kiris àg’zàlàrdi’ tàwi’p, àsti’n si’zi’n’.
Wolàrdi’n’ qàndày so’z shàqàbi’ hà’m so’zlerdin’ dizbeginen bolg’àni’n
àni’qlàn’.
1. — A’lbette, wolày bolsà Yellikqàlàni’n’ keleshekte sol
dà’rejede ràwàjlànàtug’i’ni’nà kimnin’ dàwi’ bàr. 2. Demek, solày
yeken, biz bug’àn ilà’hiydà bir is dep qàràymi’z. 3. Hà’zirgi
dà’wirde kitàp woqi’màytug’i’n àdàm joq desem qà’telespeymen,
bà’lkim. 4. Menin’she, bul dà jàqsi’. 5. Awà, bul g’àwàshàlàrdi’n’
tuqi’mi’n Jà’hà’ngir àg’àni’n’ sepkeni yàdi’mdà. 6. Pày-pày,
shi’ràg’i’m, ilà’yà kà’sibin’nen kà’màl tàp. 7. Joq‚‚, bul bolg’àn
yemes. 
(W.X.)
141-shi’ni’g’i’w
. Ko’rkem shi’g’àrmàlàrdàn yàmàsà woyi’n’i’zdàn modàl
so’zlerden bolg’àn yeki, modàl mà’nili àtàwi’sh so’zlerden bolg’àn yeki hà’m
tàn’làq, àwà, joq so’zlerinen bolg’àn kiris àg’zàsi’ bàr u’sh gà’p tàwi’p jàzi’n’.