Qadimgi yunon mutafakkiri (Arastu) Aristotel

19. Markazga intilma va markazdan qochma kuchlar 
Aylana bo’ylab tekis harakatlanayotgan jism (ipga bog’langan 
toshning aylanma harakati yoki oyning yer atrofidagi harakati) 
markazga intilma tezlanishga ega bo’ladi. Bu tezlanishning jism 
massasiga ko’paytmasi 
markazga intilma kuch
deyiladi. 
Nyutonning 3 – qonuniga asosan markazga intilma kuchga 
miqdoran teng, lekin unga qarama – qarshi yo’nalgan kuch ham 
mavjud bo’lib, bu kuch 
markazdan qochma kuch
deyiladi. 
1. Aylanma harakat qilayotgan jismga ta’sir etuvchi markazga 
intilma va markazdan qochma kuch quyidagicha: 
R
m
F
R
m
F
2
mq
2
mi
u
-
=
u
=
r
r
r
r
2. Jism R radiusli aylana bo‘ylab 
υ
tezlik bilan harakatlanayotgan 
bo‘lsa, u o‘z muvozanatini saqlashi uchun vertikaldan yoki 
gorizontdan og‘ish burchagi quyidagicha: 
gR
tg
gR
tg
2
2
u
=
b
u
=
a

---