Qadimgi dunyo tarixi

QADIMGI YUNONISTONNING O’RGANILISHI TARIXI, UNGA OID
MANBALAR VA DAVRLASHTIRISH MASALASI
Tayanch iboralar: Arxeologik manbalar; A. Evans; Mikena yozuvlari; Yozma manbalar; Logograflar; Gerodot;Aristotel; Gomer; Esxil; Sofokl, taniqli notiqlar; Lisiy; Egey yoki Krit-Miken davri; Arxaik davri; Klassik davri; Ellin davri.
Insoniyat taraqqiyoti o’tmish tarixi manbalar asosida urganiladi. Manbalar esa o’z mohiyati, mazmuniga ko’ra har - xil. Qadimgi Yunoniston va ellinizm davri tarixini o’rganishimizda ham shubhasiz, o’ha davr manbalariga asoslanamiz. Bu manbalar yozma manbalar va ashyoviy dalillardir.


Yozma manbalar: Yunoniston tarixiga oid yozma manbalar ham turlichadir: yunon tarixchilarining asarlari, yunon dramaturg,shoirlarining asarlari, notiqlarning nutqlari, mif, afsonalar,shuningdek papirus, tosh va buyumlar sirtlariga, tangalarga bitilgan bitiklar va h.k. Yozma manbalar ichida Yunoniston tarixini o’rganishda antik davr tarixchilarini yaratgan asarlari asosiy manbalar hisoblanadi. Yunonistonda tarix fani birdaniga vujudga kelgan emas. Qadimgi yunonlar nazarida tarix fan sifatida emas, balkim u san’at va insonni biror narsaga o’rgatadigan, ta’lim-tarbiya beradigan yoxud hayot haqidagi pand nasihatni o’z ichiga oladigan ta’limot sifatida bo’lgan. Shuning uchun ham qadimgi yunonlar tarix ham san’atlar kabi san’at xudosi Appolon atrofida yuruvchi o’z ilohasi – Klioga ega deb hisoblashadilar. Yunonlar tarixiy voqyealar to’g’risida chiroyli nasihotamuz saboq bo’ladigan hikoyalarni juda qadrlaganlar. Ular tarixni asosiy vazifasi pand – nasihatdan iborat deb bilganlar.
Dastlar shaharlar tarixi to’g’risida lolograflar (“logos” – so’z, ta’limot, “grafo” – yozmoq ) yozib qoldirganlar. Lolograflar asarlari bizgacha deyarli yetib kelmagan. Ular er.avv. VI - V asrlarda yashashganlar. Ular o’z asrlarida u yoki bu shahar tarixini bayon etganlar va bu tarixga miflarni tarixiyligiga ishongan holda aralashtirib yuborishganlar:

• 
  Lolograf Gekatey Miletskiy (er. avv. VI asrning 2- chi yarmi – V asr boshlarida yashagan) o’zining yer to’g’risida bayonini tasvirlagan birinchi bo’lib Yunoniston geografik xaritasi ma’lumotini keltirgan. Afsuski, uning asarlaridan ba’zi parchalarigina bizgacha yetib kelgan.
  
•