Qabila. Pistanamolar (Burserales) — Сумаховые Oila

Oila. Jiydadoshlar (Elaeagnaceae Juss.) -Лоховые [7]
Turkum. Jiyda (Elaeagnus L.) - Лох
Tur. Sharq jiydasi (JIox восточный) - Elaeagnus orientalis L. Jiyda jiydadoshlar - Elaeagnaseae oilasiga mansub bo‘lib, bo‘yi 3-7 m ga yetadigan daraxt. Daraxt tanasi qizil-qo‘ng‘ir po‘stloq bilan qoplangan. Yosh novdalari va bargi kumush-oq rangli, qalin va qattiq tangachalar bilan qoplangan. Barglari nishtarsimon yoki ellipsimon, o‘tkir uchli boiib, poya va shoxlarida bandi bilan ketma-ket o‘rnashgan. Xushbo‘y, sariq rangli, to‘rt bo‘lakli gullari 1-3 tadan barg qo‘ltig‘iga joylashgan. Mevasi - sariq rangli, cho‘ziq-dumaloq, danakli meva. Jiyda mevasi may oyida gullaydi, mevasi sentabr-oktabrda pishadi. Jiyda Markaziy Osiyo, MDH Yevropa qismining janubiy hududlarida, Kavkaz va Qozog‘iston, G‘arbiy Sibirdagi to‘qayzorlarda o‘sadi. Sharq jiydasining xalq seleksiyasi navlari “non jiyda” nomi bilan keng miqyosda aholi tomonidan mevali daraxt sifatida o‘stiriladi.
Dorivorlik xususiyati. Xalq tabobatida jiydaning mevasi ishlatiladi. Mevasi to‘liq pishib yetilgan vaqlida qoqib olinadi va ochiq havoda soyada quritiladi. Jiyda mevasi tarkibida 40-67,8% qandlar (jumladan 16,12-47, 44,6% fruktoza, 18- 32,79% glyukozA., 36% gacha tanidlar, 0,44- 2,46% organik kislotalar, 100 mg % gacha S vitamini, mineral tuzlar, bargida 251,6- 350,0 mg% S vitamini, gulida 0,2- 0,3% efir moyi, po‘stlog‘ida alkaloidlar (tetragidrogarmol, N-metil tetragidrogarmol) bor. Jiyda mevasi (yoki meva qaynatmasi) xalq tabobatida m e’da-ichak kasalliklarida (ich ketishdA., yuqori nafas yo‘llari shamollashida qo‘llaniladi. Mevasidan olingan preparati ilmiy tibbiyotda me’da-ichak kasalliklarini davolashda ichishga, og‘iz bo‘shlig‘I yallig‘langanda chayish uchun ishlatiladi. Daraxt tanasidan olingan jiyda yelimi farmatsevtika amaliyotida emulgator sifatida ishlatiladi.

.

1