Q usmonov, U. Jo‘rayev, N. Norqulov o zbekiston tarixi

Abulg‘oziy Bahodirxon 
o ‘g‘illari Habash Sulton bilan Elbars
Sulton nayman va uyg‘ur qabilalarining 
boshliqlariga tayanib, otalariga qarshi isyon ko‘tardilar. Ota 
farzandlariga yon bosdi. U lar boshqaruviga topshirilgan 
hududlarga Vazir shahrini ham qo‘shib berdi. Biroq bu bilan 
nizo tugamadi. 1621-yili ular yana isyon ko‘tarishdi. Bu safar 
otalari Arab Muhammadxon tarafida uning boshqa ikki o‘g‘li — 
Asfandiyorxon va Abulg‘oziy Sulton urushda qatnashdilar. Bu 
urushda Habash Sulton va Elbars Sulton qo‘shinlari g‘olib keldi. 
Noqobil farzandlaming amri bilan asir olingan otaning ko‘ziga 
mil torttirildi va Xivaga keltirib qamab qo‘yildi. Oradan ko‘p vaqt 
o‘tmay, xon qatl etildi.
Abulg‘oziy Sulton Buxoro xoni Imomqulixon saroyida 
pan o h topdi. Asfandiyorxon esa H azoraspda yashirindi.

---

Keyinchalik u Eron shohi Abbos 
I
h u zu rig a y o ‘l o ld i va u n in g
yordamida 1623-yilda Xiva taxtini 
egalladi va Habash hamda Elbars 
qatl etildi. Bu voqeadan xabar 
topgan Abulg‘oziy Sulton Xivaga 
qay td i. 
A kasi 
Asfandiyorxon
(1623—1643) uni U rganch h o ­
kimi etib tayinladi. Biroq tez orada 
aka-uka o ‘rtasidagi munosabatlar 
buzildi. Natijada Abulg‘oziy Sulton 
Turkiston, T oshkent, Buxoroda 
qochib yurishga m ajbur b o ‘ldi. 
Asfandiyorxon siyosatidan norozi 
b o ‘lgan turkmanlarning chaqirig‘i 
bilan u yana Xivaga qaytib bordi. 
Akasi endi unga Xivani topshirishga 
majbur b o ‘ladi. 1629-yilda turk- 
manlar Eron tasarrufidagi Niso va 
D arun (Ashxobod bilan Qizil Arvot o ‘rtasida joylashgan 
manzilgoh)ni bosib oladilar. Xiva xoni Eron bilan munosabat- 
laming buzilishidan qo‘rqib, aybni Abulg‘oziy Sultonga to ‘n- 
kaydi va uni 1630-yilda Eron shohi huzuriga garov tariqasida 
yubordi. Abulg‘oziy Sulton Eronda 10 yil tutqunlikda kun 
kechirdi (1630—1639).
0 ‘n yildan so‘ng tutqunlikdan qochib, 1642-yilda Oral 
o ‘zbeklari qarorgohiga yetib keladi. Asfandiyorxon vafot 
etgach, 1644-yilda Abulg‘oziy Bahodirxon Xiva xonligi taxtini 
egallaydi. Uning yigirma yillik xonlik davri jang-u jadallar bilan 
kechdi. Buxoro xoni qo‘shinlari bilan bir necha marta to ‘q- 
nashdi.
Abulg‘oziy Bahodirxon qabila boshliqlari 
Inoqlar 
nufuzini oshirish bilan ularning markaziy
hokimiyatga qarshi xatti-harakatlariga barham bermoqchi bo‘ldi. 
U xonlikdagi barcha 32 qabilani to ‘rt guruhga bo‘ldi: 
qiyot-
q o ‘n g ‘irot
, 
uyg‘ur-nayman, qang‘li-qipchoq, nukuz.-mang‘it.
Bunda qabilalaming urf-odatlari, turmush tarzi va qarindoshlik 
aloqalari hamda joylashgan yeri hisobga olindi. H ar bir qabilaviy
Hukmdor va alloma 
Abulg‘oziy Bahodirxon.

---

guruhga 
inoq 
tayinlanib, xon inoqlar orqali qabilalarga tegishli 
masalalami hal qilgan. Inoqlar xonning eng yaqin maslahat- 
chisi sifatida saroyda istiqomat qilganlar.
Abulg‘oziy Bahodirxon Buxoro xoni