Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

ini 
olib boradilar.
б.З.Вапк kassalaridan naqd pul berilishini
bashoratlash. Banklar kassa aylanmasi bashorat
hisob-kitoblar bo‘yicha hisoboti
Aholi va m ulkchilik shakllaridan q at’iy nazar x o ‘jalik yurituvchi 
sub’ektlarga naqd pullarni berish ularning depozit hisobvaraqlarida- 
gi m ablag‘lar chegarasida to ‘lov hujjatlarida k o ‘rsatilgan maqsad- 
lar uchun am alga oshiriladi.
Banklar aholi va x o ‘jalik yurituvchi sub’ektlarga naqd pullarni 
ularning birinchi talabi b o ‘yicha uzluksiz berishni ta ’minlaydilar. 
Bunda ular naqd pullarni berish birinchi navbatda ish haqi va unga 
tenglashtirilgan toTovlarga, pensiya nafaqa. stipendiya, xizmat sa­
fari xarajatlari shuningdek, aholi omonatlarini to ‘lash uchun amal­
ga oshiradilar.
Yuridik shaxslar tomonidan bankdan olingan naqd pullarning kir­
im qilinishi va sarflanishi, yuridik shaxslar tomonidan kassa operatsi­
yalarini yuritish qoidalarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi.
Jismoniy shaxslarga tadbirkorlik faoliyatini am alga oshirish bi­
lan b og‘liq bo‘lm agan faoliyati uchun berilishi lozim b o ‘lgan naqd 
pullar ularning (Uzbekistan Respublikasi banklaridagi omonat his- 
obvaraqlariga o ‘tkazilishi mumkin.
119

---

Yuridik shaxslar banlcga jam oa shartnom asida yoki boshqa lo- 
kal m e’yoriy hujjatlarda nazarda tutilgan, m ehnatga ha to ‘lashning 
muddatlari to 'g 'risid a m a’lumotlarni taqdim etadilar. K o ‘rsatilgan 
m a ’lumotlar yuridik shaxslarga taqdim etiladigan kassa buyurt- 
m anom alarida xabar qilinadi.
Yuridik shaxslar bilan m ehnatga haq to ‘lash uchun naqd pul ber- 
ishning aniq muddatlarini kelishish paytida banklar yuridik shaxs­
larga jam oa shartnom alari yoki boshqa lokal m e ’yoriy hujjatlarda 
belgilab qo'yilgan mehnatga haq to ‘lash m uddatlarini hisobga ol- 
gan holda, pul berishni butun bank b o ‘yicha oydagi kunlarga m um ­
kin qadar bir m e’yorda taqsimlash zarurligini hisobga oladilar.
Banklar yuridik shaxslarga m ehnat haqi to ‘lash uchun belgilan- 
gan m uddatdan oldin naqd pul berilishiga y o ‘l k o ‘ymaydi, ushbu 
holat yuriqnom ada nazarda tutilgan hollar bundan mustasno.
Byudjet tashkilotlariga m ehnatga haq to ‘lash uchun pul berish, 
agar byudjet tashkilotining jam oa shartnomalari yoki boshqa lokal 
m e ’yoriy hujjatlarida boshqa tartib nazarda tutilm agan b o ‘lsa, ovda 
ikki marta: oyning birinchi yarmi uchun - shu oyning 16-20 kunlar- 
ida va oyning ikkinchi yarmi uchun - keyingi oyning 1-5 kunlarida 
amalga oshiriladi.
Har bir byudjet tashkiloti uchun yuqorida k o ‘rsatilgan pul berish 
davri doirasida ulam ing rahbarlari bilan kelishilgan holda m ehnat 
haqi to ‘lanadigan aniq m uddat belgilab qo ‘iilishi kerak.
Barcha boshqa yuridik shaxslarga pul berish m uddatlari jam oa 
shartnom alari yoki boshqa lokal m e’yoriy hujjatlarga asosan ular 
bilan kelishilgan holda belgilanadi.
M udofaa vazirligining harbiy qismlari va tashkilotlari harbiy 
xizm atchilariga pul tam inoti uchun, erkin yollangan tarkibga ish 
haqi uchun naqd pul berish quyidagi tartibda am alga oshiriladi: 
safdagi qismlarning harbiy xizm atchilariga joriy oy uchun - oyning
120

---

1-kunidan 20-kunigacha, tashkilot va muassasalardagi harbiy xiz- 
matchilarga oyning 23-kunidan 29-kunigacha, erkin yollangan xiz- 
m atchilar tarkibiga oyning birinchi yarmi uchun shu oyning 16-20 
kunlari va oyning ikkinchi yarmi uchun keyingi oyning 1-5 kunlari. 
Garnizon boshliqlari banklar rahbarlari bilan kelishib. yuqorida 
k o ‘rsatilgan m uddatlar doirasida har qaysi harbiy qism, tashkilot 
uchun pul olishning aniq m uddatini belgilaydilar.
(Uzbekistan Respublikasi Ichki ishlar vazirligi va M illiy xavfsi- 
zlik xizm ati harbiy hizm atchilariga pul ta'm inotini to Mash bir oyda 
bir marta, safdagi qism lar va harbiy o ‘quv yurtlariga joriy oy uchun 
oyning 15-20 kunlarida, ularning boshqarmalari tashkilotlariga esa
- oyning 20-25 kunlarida am alga oshiriladi.
Favqulotda vaziyatlar vazirligining xizm atchilariga pul ta'm inoti 
uchun pul berish har oyning 5 va 20-kunlarida am alga oshiriladi.
Talabalarga stipendiyalar to ‘lash muddatlari banklar tomonidan te- 
gishli o ‘quv yurtlari yoki ular bo‘ysunadigan yuqori tashkilotlaming 
rahbarlari bilan kelishilgan holda belgilanadi. Ishlab chiqarish amali- 
yotiga jo ‘nab ketayotgan talabalarga stipendiyalami to ‘lash muddati 
kelgunga qadar, shuningdek, butun amaliyot davri uchun stipendi­
yalami to ‘lash uchun naqd pul berilishiga y o ‘l q o ‘yiladi. Ta’til kunlari 
boshlangan taqdirda o ‘quv yurtlariga talabalarga stipendiya to ‘lash 
uchun pullar stipendiya to ‘lash muddatidan qat’iy nazar beriladi.
To‘lash m uddatlari dam olish yoki bayram kunlariga to 'g 'ri 
kelib qolganida mehnatga haq to ‘lash ham da stipendiyalar uchun 
naqd pullar banklar tom onidan ish kunidan bir kun oldin beriladi. 
Dam olish kunlari umum belgilangan kunlarga to ‘g ‘ri kelm aydigan 
yuridik shaxslarga, ularning dam olish kunlariga to ‘g ‘ri keladigan 
m uddatlar b o ‘yicha mehnatga haq to ‘lash uchun pul shu kunlardan 
bir kun oldin beriladi.
H odim lar bilan m ehnat shartnomasini bekor qilayotgan vaqtda 
ular bilan ham da m ehnat ta'tilig a chiqadiganlar bilan, shuningdek,
121

---

shtatdan (ro‘yxatdan) tashqari xodim lar bilan hisob-kitob qilish uc­
hun yuridik shaxslarga mehnat haqini to ‘lashga belgilab q o ‘yilgan 
m uddatlardan qatiy nazar pul beriladi.
Pul berish kalendarida yuridik shaxslar bo'vicha pul berishning 
yuqorida belgilangan tartibda kelishilgan muddatlari k o ‘rsatiladi. 
Beriladigan pullarning aniq miqdori kalendarda yuridik shaxslar 
3-ilovaga muvofiq shakl b o ‘yicha taqdim etadigan kassa buyurt- 
manomalari asosida yilning har choragida oyma-oy q o 'y ib boriladi. 
Bunda banklar kassa buyurtm anom alarida k o ‘rsatilgan m ehnatga 
haq to ‘lash va stipendiyalar to ‘lash m uddatlari pul berish kalen­
darida belgilangan m uddatlarga mos kelish-kelmasligini tekshira- 
dilar.
' M ehnat haqiga pul berish kalendarida oydagi barcha kunlar, shu 
jum ladan, ish kunidan tashqari kunlar (dam olish va bayram kun- 
lari) b o ‘yicha ham to ‘lovlar k o ‘rsatiladi.
Kalendarga bank kassalaridan m ehnat haqi va stipendiyalar uc­
hun beriladigan naqd pullarning barcha summasi kiritiladi. K alen­
darga yuridik shaxslarga pochta orqali ham da omonatlarga kiritish 
uchun o ‘tkaziladigan m ehnat haqi to ‘lovlari kiritilmaydi.
N aqd pul m ablag‘larining berilishi monitoringi b o ‘yicha M arka­
ziy bank va tijorat banklarining maxsus b o ‘linmalari:
• kundalik naqd pul m ablag‘lari kelib tushishi ustidan doimiy 
monitoringni, shuningdek, naqd pul hisob-kitoblarining holati 
tahlilini am alga oshiradi va naqd m ablag‘larni to ‘lash holati, ularni 
berishni kechiktirish hollari mavjudligi to ‘g ‘risida oylik hisobotlar 
tuzadi;
• bank m ijozlarining naqd pul m ablag‘larini cheklovsiz va uz­
luksiz berish masalalari b o ‘yicha m urojaat va shikoyatlarini k o ‘rib 
chiqadi ham da ular yuzasidan zudlik bilan choralar k o ‘radi. tijorat 
banklarining b o ‘limlari va shahobcharida ushbu m asalalar yuzasi­
dan tekshirishlar о ‘tkazadi.
122

---

Jismoniy shaxslar tom onidan bank plastik kartochkalaridan foy- 
dalanilgan holda am alga oshirilgan tovarlar b o ‘yicha hisob-kitoblar 
naqd pulli hisob-kitoblarga tenglashtiriladi.
Yuridik shaxslar, shuningdek, yuridik shaxsni tashkil etmagan 
yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan korporativ bank plastik 
kartochkalaridan foydalanilgan holda amalga oshirilgan tovarlar 
bo‘yicha hisob-kitoblar naqd pulsiz hisob-kitoblarga tenglashtiriladi.
Tijorat banklari tom onidan naqd pul mablagTarining bank kas­
salariga kirim chiqim va aylanmasi bo 'vicha 1302 shakldagi 5 kun- 
lik, 1312 shakldagi oylik hisobotlar, shu davrga taaluqli bo'lgan 
bir kunlik m a ’lumotlarni um um lashtirish asosida tuziladi. N aqd 
pul m ab lagiarin in g hisoboti tijorat banklari ham da MB HBB 
HKKM tom onidan M arkaziy bank axborotlashtirish bosh marka- 
ziga elektron k o ‘rinishda berib boriladigan m a ’lum otlar asosida 
shakllantiriladi. Shuning uchun ham, respublika bo‘yicha naqd pul 
m ablag‘lari kirim-chiqimi ham da harakati b o ‘yicha hisobotlarni 
to ‘liq va o ‘z vaqgida tuzilishini ta ’minlash, bevosita har bir bank 
tom onidan tegishli elektron m a'lum otlarni to ‘g ‘ri ham da belgilan­
gan m uddatlarda taqdim etilishiga b o g ‘liq.