|
PUL-KREDIT ORQALI
MUVOFIQLASHTIRISH
Tafakkur B o ttom
Tashkent - 2015
.
i'Si
0 ‘ZBEKIST0N RESPUBLIKASI
OLIY VA 0 ‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
Astanov X.Z.
PUL-KREDIT ORQALI
MUVOFIQLASHTIRISH
О ‘zbekiston Respublikasi Oliy va о 'rta maxsus ta ’lim vazirligi
tomonidan 5230700 - “Bank ishi” bakalavriyat ta 'lim yo ‘nalishi
uchun о ‘quv qo ‘llanma sifatida nashrga tavsiya etilgan
Toshkent-2013
UO‘K: 336.7(075)
65.262
А85
Astanov X.
Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish [Matn] : o ‘quv qo'llanma /
Astanov X. -Toshkent: Tafakkur Bo'stoni. 2015. -160 b.
KBK-65,262ya73
Ushbu о‘quv qo'llanma Kadrlar tayyorlash bo‘yicha ta'lim standartlari
asosida ishlab chiqilgan namunaviy o'quv dasturi asosida yaratilgan.
O'quv qoilanmadaerkin bozor iqtisodiyoti sharoitida pul muomalasini
muvofiqlashtirish asoslari, pul massasini boshqarish, ularning ob’ekti,
sub’ekti va maqsadlari, pul-kredit siyosatining nazariy asoslari hamda
Respublikamizda emissiya-kassa operatsiyalarini amalga oshirish tartibi
yoritilgan. Markaziy bankning maqomi. uning pul-kredit siyosatini
amalga oshirish instrumentlari talqin qilingan.
Taqrizchilar:
T.LBobakulov
- iqtisod fanlari doktori
I.R.Toymuxamedov
- iqtisod fanlari nomzodi,
dotsent
SBN - 978-9943-993-05-1
V ... ;
© “Tafakkur Bo'stoni", 2015
© Astanov X., 2015
© Ilm - Ziyo nashriyol uyi
Kirish
Bozor iqtisodiyoti sharoitida pul muomalasini barqarorlashtirish
doimo iqtisodiyotni inqiroz holatidan qutqarishning eng dolzarb
shartlaridan biri hisoblanadi. Iqtisodiy tangliklar esa turli mam-
lakatlarda turli ko‘lamda bo'lishi bilan birga mamlakatning moliya,
pul-kredit tizimiga chuqur ta’sir ko'rsatadi. Shunday ekan, moliya,
pul-kredit tizimi va siyosatlarining takomillashib borishi mamlakat
iqtisodiy hayotining muhim bo'g'ini bo' 1 ib qoladi. Ayniqsa. iqti
sodiy globallashuv, mamlakatlar o'rtasidagi iqtisodiy integrallashu-
vining o ‘sib borishi sharoitida pul muomalasining barqarorligini
tarn inlash, masalasi etiborli ahamiyat kasb etadi. Prezident Islom
Karimov bu haqda “Joriy yilda mutanosib qat’iy pul-kredit siyosat
ini amalga oshirish davom ettiriladi, inflyatsiya ko'rsatkichlari 7-9
foizni tashkil qiladi, Markaziy bankning qayta moliyalash stavkasi
12 foiz darajasida saqlanadi.
Bu borada bank tizimining moliyaviy barqarorligini yanada mus
tahkamlash, respublika moliya-bank tizimini yanada rivojlantirish
va uning barqarorligini oshirishning us^uvor yo‘nalishlari bo'yicha
qabul qilingan dasturda ko‘zda tutilgan iadbirlarni so‘zsiz amalga
oshirish, bank nazoratini kuchaytirish, bank aktivlari va kredit port-
felining sifatini yaxshilashga alohida e ’tibor qaratiladi. Bank tizimi
jami kapitalini kamida 20 foizga ko‘paytirish moijallanm oqda”1,
deb ta’kidlaydi. Pul muomalasini barqarorlashtirish iqtisodiyotni
sog‘lomlashtirishning asosiy omillaridan biri bo‘lib qolmoqda.
Boshqaruvning iqtisodiy usullariga o’tish. bozor munosabatlarining
tarkib topishi bank tizimida chuqur o ‘zgarishlar yuzaga kelishiga
va iqtisodiyotga pul-kredit orqali ta ’sir ko'rsatishning yaxlit mex-
anizmi varatilishiga sabab boMdi. Pul-kredit munosabatlarini muvo-
7
1. A.Karimov “Bosh maqsadimiz-keng ко 'lamli islohotlar va modernizatsiya
у о ‘lini qat "tyat bilan davom etdirish "19.01.2013y.
3
fiqlashtirishning nazariy asoslari pulning miqdoriylik nazariyasi
va uning keynscha va monetarpul nazariyalari bo‘lib, iqtisodiyotni
pul-kredit siyosati orqali muvofiqlashtirishning nazariy asosining
o'/agi hozirgi zamon talqini hisoblanadi. Hozirgi zamon pul-kredit
siyosatining institutsional asosini bozor mexanizmi tashkil etadi.
Bozor tizimida kredit resurslari bozori va pul bozorining iqtisodi
yotni muvofiqlashtirishdagi o ‘rni beqiyosdir. M aium ki, pul bozori-
da unga b o igan talab va taklif mujassamlashadi va uning zamirida
baho, yani suda foizi aniqlanadi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida ikki
pog‘onali bank tizimining tashkil etilishi va qonun asosida Markaziy
bankka pul muomalasini muvofiqlashtirish vazifasining yuklatilishi
Markaziy bank tomonidan ushbu maqsadga erishish uchun mus
taqil ravishda pul-kredit siyosati yuritilishini talab qiladi. Pul-kredit
orqali muvofiqlashtirishdan asosiy maqsad mamlakat pul birligi qa-
drsizlanishining oldini olishdan iborat. Pul birligi qadrini ta'minlash
esa pul muomalasini tartibga solish, muomaladagi pul massasini
boshqarish bilan amalga oshiriladi. Muomaladagi pul massasini un
ing naqd pulga aylanish imkoniyatlarini inobatga olgan holda pul
agregatlariga ajratish va ularni iqtisodiyotning holatiga mos ravish
da boshqarish talab etiladi. Muomaladagi pul massasini iqtisodiyot
ning o‘sish yoki tanazzul holatiga muvofiqlashtirish esa pul-kredit
siyosatidan foydalanishni taqozo etadi. Pul-kredit vositasi orqali bo
zoridagi pul taklifi, talabiga yoki uning bahosiga ta’sir ko‘rsatiladi.
Boshqacha aytganda, pul bozorida “arzon” yoki “qimmat” pullami
tashkil etish orqali muomaladagi pul miqdori iqtisodiyotning holati
ga muvofiqlasbtiriladi. Hozirgi vaqtda Markaziy banklar pul-kredit
siyosatining diskont yoki qayta moliyalashtirish, ochiq bozordagi
operatsiyalar, majburiy zahira m e’yori, valyuta siyosati va boshqa
vositalardan keng foydalanadi. Biri yoki bir nechta vositadan tanlab
foydalanish ularning samaradorlik darajasiga bogiiq. Bozor iqti-
4
sodiyotiga o ‘tish jarayonida kassa-emissiya ishlarini to ‘g‘ri tashkil
etish, naqd pul aylanishini doimiy ravishda bashoratlab borish ham
pul muomalasini tartibga solishning muhim usullaridan hisoblanadi.
Bular orqali naqd pulga bo‘lgan talab va uning o ‘z vaqtida toiaqonli
ravishda qondirish masalalari hal qilinadi.
5
Do'stlaringiz bilan baham: | 
