Pul-kredit orqali muvofiqlashtirish

124

---

3-jadval
Tijorat banklarida naqd pul mablag'lari kirim-chiqim va
aylanmasi bo‘yicha tuzilayotgan kunlik, besh kunlik va oylik
hisobotlarni tekshirish asoslari
a) Tijorat banki (bo‘limi) dagi barcha kassalar
bo‘yicha umumiy holda:
35(01-06)
+(01-32) 
+33(01-04)
+37(01,03,04)
+39(01-04)
U shbu jadvalda qayd etilgan tengliklarning tijorat banklaqri 
tom onidan bajarilmasligi, o 'z-o 'zid an naqd pul m ablag'lari kirim- 
chiqimi va harakati b o ‘yicha buxgalteriya o'tkazm alarini bankda 
to ‘g ;ri y o ‘lga qo'yilm aganligidan yoki kassa operatsiyalari 
mazmunini aks ettiruvchi ramzlarni no to 'g 'ri tanlanganligidan 
dalolat beradi. Shuningdek, hisobotlarni shakllantirish jarayonida 
tengliklarni sun’iy ravishda bajarilishini ta ’minlash maqsadida, 
tenglikda ko'zda tutilgan biror bir kirim yoki chiqim ramzlari 
orqali ifodalangan summalarini inobatga olinmasligiga, chegirib 
tashlanishiga yoki o ‘zgartirilishiga y o ‘l q o ’yilmaydi. Chunki 5 
kunlik va oylik hisobotlarni yuritishdan ko'zlangan asosiy maqsad, 
naqd pul mab lag Marini kirim-chiqim va harakati bo “yicha haqiqiy 
holatni o ‘rganishdan iborat. Tijorat bank kassalariga kirim qilingan 
naqd pullar summasi, tijorat banklaridagi 10101, 10102, 10103, 
10105, 10107 va 10111-hisobvaraqlar debet aylanmasiga, chiqim 
qilingan naqd pullar summasi esa. m azkur hisobvaraqlar kredit 
aylanmasi summasiga mos kelishi lozim.
Tijorat bank boMimi bir kassasidan boshqa bir kassasiga naqd 
pul mablagMari o ‘tkazilganida, (bank binosida joylashm agan 
kassalar, bankom atlar bundan mustasno) tranzit hisobvaragM sifati- 
da-10109-»yoMdagi pullar» hisobvarag‘idan, albatta, foydala-
125

---

nishi shart. Biroq bank b o ‘limiga qarashli kassalar o ‘rtasida 
naqd pul m ablag‘larini qayta taqsim lashda yoki bir bank b o ‘limi 
kassasidan boshqa bir bank b o ‘limi kassasiga madad pullarini 
jo 'n atish d a 10109-hisobvarag‘idan foydalanilganda, kun oxiriga 
10109-hisobvaraqda qoldiqlar (naqd pullar) qolib ketishiga y o ‘l 
qo'yilishi m um kin emasligi inobatga olinishi lozim. Tijorat 
banklaridagi 10102-naqd pullar zahirasi hisobarag‘iga naqd 
pullam i kirim yoki chiqim qilish faqat shu bankning 10101 kassasi 
orqali 17301-tranzit hi-sob raqamidan, albatta, foydalanilgan holda 
am alga oshiriladi. Xuddi shuningdek, bir tijorat bank b o ‘limi 
kassasidan boshqa bir tijorat bank bo’limiga yoki shu bankning 
ikkinchi bir bo'lim iga M B HBB farmoyishi asosida madad pullar 
ajratilganidaham , albatta, 10109-»yo‘ldagi pullar» hisobvarag‘idan 
foydalanilishi lozim.
Shuni alohida qayd etib o ‘tish lozimki, bank kassalarida amalga 
oshirilgan naqd pul m ablag'lari kirim-chiqimi aylanm alarga doir 
buxgalteriya o ‘tkazmalarini belgilangan tartibda am alga oshirilishi 
va ular b o ‘yicha ram zlam i to 'g 'ri tanlanishi bosh buxgalter 
tom onidan o ‘m atilgan tartibda tekshirilishi shart.
Shunday qilib, bozor iqtisodiyotiga o ‘tish davrida banklar 
tom onidan kassa aylanmalarining bashoratlarini tuzish va ularning 
bajarilishini doim iy nazorat qilish, m ulkchilik shaklidan qatiy na­
zar m ijozlam ing talablariga asosan, ulam ing hisob raqamlaridagi 
m avjud pul m ablag‘lari doirasida o 'z vaqtida va to ;liq naqd pul 
berilishini ta ’m inlashga xizmat qiladi.