Psixologiy asi


-rasm. Enscfalitda zararlanadigan pstlo osti tuzilmalari



Download 8,34 Mb.
Pdf ko'rish
bet205/287
Sana04.02.2022
Hajmi8,34 Mb.
#429226
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   287
Bog'liq
Tibbiyot psixologiyasi, Ibodullayev Z., 2009

39-rasm. Enscfalitda zararlanadigan pstlo osti tuzilmalari.
280


Bolaning xulq-atvori boshqarib bo'lm aydigan darajada o'zgaradi, 
albatta, bu buzilishlaming qay darajada ifodalanishi oyoq-qo‘llardagi 
falajliklar darajasiga ham bog'liq. O datda, chuqur falajliklar xulq- 
atvorning og'ir buzilishlari bilan namoyon bo'ladi. Tetraparezlar (ikkala 
q o 'l va ikkala o y o g 'd a g i fa la jlik la r) bilan k u z a tila d ig a n
meningoensefalitlarda aksincha bola o 'ta sust, nutqi buzilgan, aqliy 
rivojlanishdan orqada qolgan va tos a ’zolari vazifalari buzilgan bo'ladi. 
Bunday b o lalar doim iy yordam ga m u htoj b o 'lib , o d a td a , uzo q
yasham aydilar. C hunki tan a haro rati k o 'tarilish i bilan kechuvchi 
k asallik lard a u la rn in g ahvoli y an ad a o g 'irla sh ish i m um kin. 
Meningoensefalit o'tkazgan bolalarda yurak faoliyati ham buzilgan 
bo'ladi, odatda bradikardiya ko'p kuzatiladi.
Falajliklaming uzoq davom etishi umurtqa pog'onasida deformatsiya, 
qo'l va oyoq bo'g'im larida kontrakturalarning rivojlanishiga sababchi 
b o 'la d i. Bu esa n ey ro p six o rea b ilita tsiy a ja ra y o n la rin i y a n a d a
qiyinlashtiradi. Ba’zan meningoensefalitlarda falajliklar to'la yo'qolib, 
bolada nutq va xulq-atvor buzilishlarining yengil turlari kuzatiladi. Rejali 
tarzda olib boriladigan davolashlar natijasida bunday buzilishlar to 'la 
barham topishi mumkin.
Ensefalit - bosh miya to'qimalarining yallig'lanishi. Agar patologik 
jaray o n p o 's tlo g ' o sti tu zilm alarid a jo y la sh sa , unda p a llid a r 
(parkinsonizm) yoki striar (giperkinezlar) sindrom rivojlanadi. Bu holat 
po‘stloq osti ensefaliti uchun xosdir. Po'stloq osti tuzilmalari hissiyot 
shakllanishida o 'ta muhim ahamiyatga ega. Hissiyot va uni ta ’minlab 
beruvchi tuzilmalar haqida VI bobda batafsil m a’lumot berilgan. Po'stloq 
osti tuzilmalarining har qanday patologiyasi, albatta, hissiyot buzilishi 
bilan namoyon bo'ladi. Masalan, bolaning burun bo'shliqlarida uzoq 
davom etuvchi yallig'lanish jarayonlari kuzatilsa va shu sababli hidlov 
funksiyasi buzilsa bolaning xulq-atvori buziladi, ya’ni unda giperaktiv 
sindrom belgilari paydo bo'ladi. Chunki hidlov nervi orqali po'stloq osti 
tuzilmalariga kelib turuvchi impulslar hissiyot aylanasi bo'lmish Papes 
aylanasi faoliyati uchun o 'ta m uhim dir. X ushbo'y hid kayfiyatni 
ko'tarishining sababi ham ana shunda. P o‘stloq osti tuzilmalari ushbu 
rasmda keltirilgan.
Pallidar sindrom bilan namoyon bo'luvchi ensefalitlarda bolaning 
barcha ixtiyoriy harakatlari o 'ta sustlashgan bo'ladi, ular sekin gapiradi 
(monoton nutq), sekin harakatlanadi (bradikineziya), mimik mushaklar 
harakati ham sust b o 'lib (am im iya, gipom im iya), ularning tashqi 
ko'rinishi yuziga niqob kiygan odamni eslatadi. H atto ko'z mushaklari 
harakatlari ham sustlashadi, shuning uchun ham ular bir nuqtaga tikilib 
qarab turishadi. Yuzda ifodalangan bunday patologik belgilar bolalar
281


va o ‘sm irlar uchun xos bo‘lgan quvnoqlik va sho'xlik alomatlarini 
butunlay yo‘qqa chiqaradi, hissiy reaksiyalami aks ettirib turuvchi yuz 
va ko‘zlar go‘yoki qotib qoladi. Bunday bolalarning tashqi ko'rinishi va 
harakatlari yoshi bir joyga borib qolgan odamni eslatadi. Ular kam 
kulishadi, kulsayam ochilib kula olmaydi, bunga qotib qolgan mimik 
mushaklar yo‘l qo'ymaydi va natijada kulmoqchi bo'lgan bolada og'iz 
ko'ndalangiga cho'ziladi, xolos. Buni «ko'ndalang kulgi» deb atashadi.
Husnixat ham o'zgaradi, ya’ni kattaroq harflar bilan boshJangan yozuv 
kichrayib boraveradi (mikrografiya). Buning asl sababi harakatlangan 
sayin barm o q m ushaklari ton usining oshib borishidir. Bemor 
ovqatlanayotganda, kiyinayotganda, sochini tarayotganda, tishini 
yuvayotganda sekin harakat qiladi. U biror bir yumushni uzoq vaqt bajara 
olmaydi, chunki bunga qo'l va oyoqlarda plastik tarzda oshgan mushak 
tonuslari yo'l qo'ymaydi. Bemor harakatlangan sayin mushaklar tonusi 
oshib boraveradi, bu holat plastik gipertonus uchun xosdir. Insultlarda 
kuzatiladigan spastik falajliklarda esa harakatlangan sayin mushaklar 
tonusi pasayib boradi.
K o'z olmasi va mimik mushaklardan tortib, to oyoq va qo'llarda 
joylashgan yirik mushaklar tonusining bu tarzda oshuvi bemorni xuddi 
muzeylarda biroz bukilib turgan manekenga o'xshatib qo'yadi. Bo'yin 
mushaklari tonusining oshganligi sababli bosh biroz oldinga bukiladi, 
qo'l va barmoqlardagi bukuvchi mushaklar tonusining oshgani hisobiga 
ular ham bukilgan holatda b o 'lad i, oyoqni bukuvchi m ushaklar 
tonusining oshishi esa gavdani bukib q o ‘yadi. Bunday holatn i 
«bukiluvchilar holati» deb atashadi. Pallidar sistema zararlanganda 
kuzatiladigan bunday patologik simptomlar Parkinson kasalligi uchun 
ham xosdir. Bunday bemorlar bir joyda tik qotib soatlab turib qolishlari 
mumkin, ular uchun turgan joydan harakatni boshlash qiyin, keyin esa 
boshlangan harakatni to'xtatish qiyin bo'ladi. Bemor yurib boshlasa 
xuddi orqadan birov turtib yuborgandek tez yurib ketadi. Bu holat 
propulsiya deb ataladi. Bemomi orqaga turtib yuborsa orqaga yurib ketishi 
(retropulsiya), yon tom ondan tu rtsa yon tom onga yurib ketishi 
(lateropulsiya) mumkin.
Pallidar sindrom uchun ipoxondrik buzilishlar xos. Bunday bemorlar 
sal narsaga xafa bo'lishadi, tez yig'lashadi, ularning fikrini gumon 
egallagan b o 'lad i, hech kimga ishonishm aydi, bir gapni hadeb 
takrorlashaveradi, qaysar bo'lishadi. Bemoming uyqusi ham buzilgan 
bo'ladi, kechalari uxlamay chiqadi yoki tez uyg'onadi. Kunduzi esa 
uxlashi mumkin. Ularning xotirasi buzilgan bo'ladi, fikrlash doirasi 
torayadi, ijodiy ishlarni bajara olishmaydi. Odatda, bunday bemorlarni 
davolash yillab davom etadi. Ijobiy natija tez kuzatilavermagach bemorda
282


davolanishga boMgan ishonch yo'qoladi. Bunday paytlarda vrach 
bemorni tinchlantirib, davolash jarayoni uzoq davom etishi mumkinligini, 
buning uchun sabr-toqat va irodali bo'lish kerakligini aytish kerak.
Po'stloq osti ensefalitlari 

Download 8,34 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   201   202   203   204   205   206   207   208   ...   287




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish