Psixik rivojlanish. Psixikada yosh

Tafakkur
...
–
inson ongining bilish obyektlari hisoblanmish
narsa va hodisalar
o’rtasida murakkab, har
tomonlama aloqalarning
bo’lishini ta’minlovchi
umumlashgan
hamda
mavhumlashgan
aks
ettirish shaklidir.

---

Tafakkur
...
• birinchidan, tafakkur va fikrlash jarayonlari – bu
bilish jarayonlari;
• ikkinchidan, ular ham shaxs tomonidan borliqni
umumlashtirib, bilvosita aks ettirish shakli;
• uchinchidan, bu jarayonlar ham eksperimental
psixologiya tomonidan
o’rganiladi;
• to’rtinchidan, tafakkur bilishning eng oliy va
yuqori darajadagi shaklidir.

---

Tafakkur qilishimizni 
ta’minlovchi organ 
– bu bizning 
m i y a m i z .
Kallamizga kelgan 
barcha o’y-
xayollar 
– bu 
f i k r l a r d i r .

---

Normal insonni fikrsiz 
tasavvur qilib bo’lmaydi, 
har on, har daqiqada odam 
miyasi qandaydir fikrlar 
bilan band bo’ladi. Ularni 
tartibga solish, keragiga 
diqqatni qaratish, ichki yoki 
tashqi nutq vositasida uni 
yechish 
– f i k r l a s h
jarayonidir
PSIXIKA
PSIXIK JARAYONLAR
BILISH JARAYONLARI
TAFAKKUR

---

Insayt – oydinlashuv …
Muammoning
yechimi
ba’zan birdan, yorqin
yulduzday
yarq
etib
paydo
bo’ladi. Bunday
psixologik
holat
psixologiyada insayt
–
oydinlashuv
deb
ataladi

---

---

Tafakkur turlari...
Hayot mobaynida
o’qiganlarimiz, ma’lum shart-
sharoitlarda konkret dalillar va nazariy bilimlar
asosida mushohada qilgan bilim va
g’oyalarimiz
asosida
yuritgan
fikrlash
jarayoni
n a z a r i y
t a f a k k u r d i r . Undan farqli a m a l i y t a f a k k u r
bevosita hayotda va harakatlarimiz mobaynida
hosil
bo’lgan
fikrlarimizga
asoslanadigan
tafakkurimizdir.

---

Tafakkur turlari...
Ko’rga zmali -harakat
t a f a k k u r i
amaliy
tafakkurga
mohiyatan
yaqin
bo’lib,
uning
xususiyati
shundaki,
u
ham
odamning
real
predmetlar xususiyatlarini
o’rganish, ko’z bilan
ko’rib, bevosita his qilish paytidagi fikrlash
jarayonini nazarda tutadi.
Ko’rga zmali -obrazli tafakk ur esa ko’rgan-
kechirgan
narsalar
va
hodisalarning
konkret
obrazlari
ko’z oldimizda gavdalangan chog’da
ularning mohiyatini umumlashtirib, bilvosita aks
ettirishimizdir.

---

Tafakkur turlari...
M a n t i q i y t a f a k k u r
– bu mavhum tafakkur
bo’lib, so’zlar, so’zda ifodalangan bilim, g’oya va
tushunchalarga
tayangan
holda
bevosita
idrokimiz
doirasida
bo’lmagan
narsalar
yuzasidan
chiqargan
hukmlarimiz,
mulohazalarimiz bu tafakkurga misol
bo’la oladi.
Masalan, olam, uning noyob va murakkab
hodisalarini falsafiy
o’rganish faqat mavhum,
abstrakt tafakkur yordamida mumkin
bo’ladi.

---

Tafakkur turlari...
Fikrlashimizning yana bir turi r e p r o d u k t i v
bo’lib,
uning
mohiyati
– ko’rgan-bilgan narsamizni
aynan
qanday
bo’lsa,
shundayligicha,
o’zgarishsiz qaytarish va shu asosda fikrlashga
asoslanadi.
Undan farqli p r o d u k t i v y o k i i j o d i y t a f a k k u r
– fikrlash elementlariga yangilik, noyoblik,
qaytarilmaslik
qo’shilgandagi tafakkurni nazarda
tutadi.

---

Tafakkur turlari...
Shunga
bog’liq bo’lgan k onvergent fikrlash
masalaning
yechimi
faqat
bitta
bo’lgandagi
fikrlashni nazarda tutsa, d i v e r g e n t t a f a k k u r
– fikrning shunday turiki, u shaxsga bir muammo
yoki masala yuzasidan birdaniga bir nechta
yechimlar paydo
bo’lishini taqozo etadi. Aynan
ana shunday ijodiy tafakkur divergent shaklda
bo’lsa, u ijodiy parvoz, yangiliklarni kashf etishga
asos
bo’ladi.

---

Kreaktivlilik yoki 
tafakkurning kreaktiv turi …
– shundayki, u go’yoki yo’q joyda
bor
qiladi,
ya’ni
oddiygina,
jo’ngina narsalarga boshqacha,
birovlarnikiga
o’xshamagan
tarzda fikrlashga imkon beradi.
Bunday tafakkur turi
“hammaga
o’xshab fikrlash” yoki shablonli,
zerikarli fikr yuritishdan farq qilib,
narsa va hodisalar mohiyatidagi
o’ziga xoslik, noyoblik sifatlarini
ham anglashga yordam beradi.

---

U C H A L A S I N I
Q O ’ S H I B , Y A N G I
J U M L A L A R T U Z I S H
K E R A K
QALAM
KO’L
AYIQ

---

Tafakkurning predikativ turi …
Freyd
bunday
tafakkur
turini
mantiqiy
tafakkurga
qarshi
qo’ygan
edi.
Chunki
uning
mohiyati quyidagicha: agar ikkita
fikrdagi kesim bir xil
bo’lsa, ongsiz
ravishda
shaxs
uning
egasini
bog’lay boshlaydi.
Masalan,
“Aqlli odamlar yozda
ko’k choy ichadilar”.
“Men yozda doimo ko’k choy
ichaman”.
“Demak, men aqlli odamman”.

---

Sun’iy intellekt yoki tafakkur
Bu
– inson tafakkuriga o’xshatib,
uning
ishlash
tamoyillariga
asoslanib
yuratilgan
va
maxsus
kompyuter
dasturlari
doirasida
ko’plab muammolarni hal qilishga
qaratilgan intellekt yoki
“aql” turidir.
Masalan,
MYCIN
deb
nomlanuvchi
dastur
yuqumli
kasalliklarni diagnostika qilishga
mo’ljallangan bo’lib, u yuzlab
tibbiyot xodimlarining faoliyatiday
samara bilan ishlab kelmoqda

---

K.Yung klassifikatsiyasi
I n t u i t i v t i p l i l a r . Bu shunday toifali
kishilarki,
ularda
ko’pincha
hissiyotlar
mantiqdan ustun keladi va miya faoliyati
bo’yicha ham
o’ng
yarim sharlar faoliyati
chapnikidan
ustunroq
bo’ladi. Ko’rib, his
qilib,
yorqin
emotsional
munosabat
shakllantirilmaguncha, bunday odamlar biror
narsa
xususida
fikrlarini
bayon
eta
olmaydilar

---

K.Yung klassifikatsiyasi
F i k r l o v c h i t i p l a r . Bunday kishilarda
doimo
mantiq,
mulohaza
hissiyotlardan
ustun
bo’ladi va miyasining
chap
tomoni
o’ngiga
nisbatan
dominanta
(ustun)
hisoblanadi. Bundaylar gapira boshlashsa,
ko’pincha, “Faysasuf bo’lib ket-e”, deb ham
qo’yishadi. Chunki ular o’zlarigacha bo’lgan
bilimlar,
mantiqiy
fikrlash
borasidagi
yutuqlarga tayanib, doimo
to’g’ri gapirishga,
doimo
fikrlarini
mantiqan
asoslash
–
argumentatsiya qilishga harakat qiladilar.

---

Tafakkur qilish
tishunchalar
xulosalar
hukmlar
Tafakkur qilish jarayonining mahsullari 

---

Hukm
1-
hukm: O’zbekiston – mustaqil davlat.
2-
hukm: Qirg’iziston – mustaqil davlat.
3-
hukm: Qozog’iston – mustaqil davlat.
4-hukm: Turkmaniston 
– mustaqil davlat.
5-hukm : Tojikiston 
– mustaqil davlat.
Demak, Barcha Markaziy 
Osiyo davlatlari 
–
mustaqildir.

---

Fikrlash jarayonini ta’minlovchi 
operatsiyalar klassifikatsiyasi 

---

Fikrlash jarayonini ta’minlovchi 
operatsiyalar klassifikatsiyasi
analiz (fikran narsa va hodisalarga taalluqli sifat va
xususiyatlarni alohida qilib ajratish, tahlil qilish)
1
2
sintez (analiz jarayonida ajratilgan qismlarni yana fikran
birlashtirish,
qo’shish)
3
mavhumlashtirish (alohida biror xususiyatni ajratib, boshqa-
laridan fikrni
chalg’itish, ayrim xossani mavhumlashtirish)
4
taqqoslash (predmetlar va ularga xos
bo’lgan xususiyatlarni
fikran bir-biriga solishtirish, umumiy va farq qiluvchi jihatlarini
topish)
umumlashtirish (umumiy va muhim sifatlariga
ko’ra
predmetlarni guruhlashtirish, umumiylashtirish)
5

---

Ma’mulotning anglanganligi
i p i o x o y a s l g

---

Xotiraning sakkiz qonuni:

---

O’zlashtirilish lozim bo’lgan ma’lumotning
xotirada saqlanish bosqichlari:

---

Ortiqchasini ko'rsating …

---

Ақлий ҳаракатлар қуйидаги тафаккур 
жараёнлари орқали амалга ошади
Система-
лаштириш
Классифика-
циялаш
Мавҳумлаш-
тириш
Таққослаш 
Конкрет-
лаштириш
Умум-
лаштириш 
Синтез 
Анализ 

---

Тушунча 
Хулоса 
чиқариш
Хукм 

---

Yordam olishga ko’nikib 
qolganlar bir kun kelib 
ko’rsatma ham olishga ham 
o’rganadilar.

---

Эстетик 
тафаккур

---

2
РЕЖА:

Инсон тафаккур онги.

Билиш фаолияти ва идрок этиш.

Тафаккур жараёни ва анализ.

---

3

Тафаккур – инсон онгининг билиш 
объектлари хисобланиш нарса ва 
ходисалар уртасида мураккаб, хар 
томонлама алокаларнинг булишини 
таъминловчи умумлашган ва 
мавхумлашган акс эттириш 
шаклидир.

---

4
ТАФАККУР

Тафаккур килиш хам бошка жараенлар сингари
муайян қонунлар асосида содир
булади.Тафаккур конунлари фикрлар уртасида
мухим,ички,мохиятли,зарурий ва такрорланиб
турувчи богликликларни акс эттиради.Улар фикр 
юритиш мулохаза ва мухокама килиш хамда 
хулосалар чикариш давомида амал киладиган
конунлардир.Мантикий конунлар мантикий 
фикрлашнинг тугри амалга ошишини
таъминлайди.Уларни
билмаслик,бузиш,алмаштириш ва уларга риоя 
килмаслик,хатолик каби кусурларга йул куйишга 
олиб келади.

---

15.06.2020
5
Инсон тафаккур онги.

Тафаккур – жиддий