«психология ва социология» кафедраси

Расм 11. Маълумотларни таҳрирлаш ойнаси. Test 1 ўзгарувчисининг хоссалари. 
Кўриниб тургандек, устун кенглиги номи (―Ширина‖) иккита устунда 
учраяпти, шу сабабли уларга алоҳида тўхталиб ўтишни лозим деб топдик. 
SPSS дастурида «Тип» устунидан кейинги устун кенглиги 
киритиладиган маълумотлардаги символлар сонини белгилайди. Бу устунга 
белгилангандан ортиқча символ киритиб бўлмайди. «Пропущенные» 
устунидан кейинги устун кенглиги (―Ширина столбца‖) фақат устуннинг 
кўринишини белгилайди, киритиладиган маълумотлардаги символлар сонига 
таъсир қилмайди. Бу хусусиятларни созлаш ва уларнинг фарқига кейинги 
бўлимларда яна тўхталиб ўтамиз. 
Шуни таъкидлаш лозимки, ўзгарувчиларнинг юқорида кўрсатиб 
ўтилган 
хоссалари 
маълумотларни 
киритишдан, 
яъни 
жадвални 
шакллантиришдан олдин белгилаб олиш (режалаштириш) мақсадга 
мувофиқдир. 
Агар маълумотлар бошқа редакторда тайѐрланган бўлса, хоссалари 
SPSS дастури томонидан автоматик тарзда белгиланади ва уларни кейин 
таҳрирлаш лозим бўлади. 
 

---

28 
Маълумотларни киритиш. 
Худди бошқа статистик амалларни бажариш учун мўлжалланган 
дастурлардаги каби SPSS дастури ѐрдамида ҳам маълумотларни таҳлил 
қилишнинг муваффақиятли бўлиши уларни тўғри киритишни ташкил 
қилишга боғлиқ. 
Ташкил қилинадиган файлнинг тузилиши (структураси)эса тадқиқотни 
режалаштириш даврида ҳисобга олиниши керак. Тадқиқотни шундай ташкил 
қилиш лозимки, унинг натижалари тадқиқотнинг мақсади ва вазифаларига 
жавоб берадиган ва шу билан бирга, SPSS дастури ѐрдамида таҳлил қилишга 
мослашган бўлсин. 
Таҳлил қилинадиган маълумотлар миқдорий ва номинал (категорияли) 
бўлиши мумкин. Миқдорий кўрсаткичларни (тест натижалари, ўртача баҳо 
кабилар) киритиш ва таҳлил қилиш унчалик қийинчилик туғдирмайди, чунки 
улар тадқиқот давомида олинган кўринишида қайта ишланиши мумкин.
Номинал 
кўринишдаги 
маълумотлардан 
объектлар 
ва 
текширилувчиларни маълум гуруҳларга бўлиш учун фойдаланилади (жинс, 
синф, ѐш даври, даромад миқдори, хобби (қизиқишлари) ва шу кабилар.
SPSS дастурида бундай маълумотлари сонли кўринишда ифодалаш ва таҳлил 
қилиш имконияти мавжуд. 
Энди маълумотларни киритиш кетма-кетлиги ва хусусиятларга қисқа 
тўхталиб ўтамиз. 
Биринчи қадам, SPSS дастурини ишга тушириш. Бошланғич босқичда 
таклиф ойнасидан (Расм 4.