Prokuratura reja: Prokuraturaning davlat organlari tizimidagi o‘rni

PROKURATURA

Reja:

1.Prokuraturaning davlat organlari tizimidagi o‘rni;

2.Prokuratura organlarining vazifa va vakolatlari;

3.Prokuratura tizimi va lavozimga tayinlash.

Prokuraturaning davlat organlari tizimidagi o‘rni

• Prokuratura (lot. procurare — gʻamxoʻrlik qilish) — ayrim mamlakatlarda jinoiy ishlarni qoʻzgʻatish, ayblovni yoqlash, sud protsessida davlat manfaatlarini himoya qilish vakolatlari yuklatilgan maxsus davlat organi (organlar tizimi). Dastlab 13—14-asrlarda Fransiyada yuzaga kelgan. Bir qancha mamlakatlarda Prokuraturaga barcha fuqarolar, tashkilotlar va mansabdor shaxslarning qonunlarni aniq va bir xilda bajarishi ustidan nazorat qilish vazifasi ham kiradi. Muayyan mamlakatlarda Prokuratura sudning tarkibiy qismi hisoblanadi, boshqalarida esa tashkiliy jihatdan undan ajratilgan. Bosh prokuror Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan saylanadi. Boshqa viloyat, tuman va shahar prokurorlari Bosh prokuror tomonidan saylanadi. Oʻzbekiston Respublikasida ham Prokuratura hokimiyati faol ishtirok etadi. Bundan tashqari prokurorlar sudlarda ham ishtirok etadi.
• Prokuror o’zi fransuzcha so’z bo’lib «qoralovchi» degan ma’noni bildiradi. Lekin lotinchada bu so’z g’amxo’rlik qilish degani.

Prokuratura kelib chiqishi

• Prokuratura organlari alohida vazifa bajaruvchi davlat organidir.
• Parlamentning Angliyada, Prezident instituti AQShda vujudga kelgan deyilsa, Prokuratura Fransiyada XIV asrda tashkil etilgan. Rossiyada prokuratura Pyotr I davrida vujudga kelib, keyin-chalik Turkiston Rossiya tarkibiga qo‘shib olingan davrda, so‘ng O‘zbekiston SSSR tarkibiga kirgach, prokuratura organlari faoliyati ta’siri mavjud bo‘lgan. Prokuratura organlari davlatning va barcha fuqarolarning manfaatini qo‘riqlaydigan organ deb ta’rif etilsa-da, u asosan davlatni, shu davlatdagi hukmron sinflarning manfaatini himoya qilgan. Prokuraturaning hokimiyat manfaatidan kelib chiqib o‘ta jazolovchi organ bo‘lganligini xalqimiz 80-yillarda o‘z boshidan kechirgan.Sobiq tuzim davrida prokuratura organlarining tuzilishi, huquqiy maqomi ittifoq (markaz) manfaatlariga mos ravishda tashkil qilinar edi. U o‘ta markazlashgan usulda tashkil qilinar edi. Respublika prokurori, viloyatlar prokurorlari Ittifoq Bosh prokurori tomonidan tayinlanar, tuman, shahar prokurorlari, Bosh prokurorning roziligi bilan Respublika prokurori tomonidan ta-yinlanar edi.