Professori f m. f d. I. Sattorov ttymi qoshidagi al o‘qituvchisi L

1.6-rasm. Koinotda materiyaning evolyutsiyasi.

31

O’quvchilar soni 25-30	2 soat
Mashg’ulot shakli	Yangi mavzu bayoni
Dars rejasi	Tashqi galaktika, sinflari va ularning to’dalari. Koinotning katta masshtabli strukturasi. Olam tuzilishi xaqidagi zamonaviy tasavvurlar.
O’quv mashg’ulotining maqsadi	a) tа^,limiy: Tashqi galaktika, sinflari va ularning to’dalari haqidagi ilmiy bilimlarni berish.

32

	Koinotning ulkan masshtabli strukturasi va unda galaktikalarning taqsimlanishiga doir bilimlarni berish. Olam tuzilishi xaqidagi zamonaviy tasavvurlar paydo qilish. Yakuniy ma’ruza qilish, kоnspеktlаshtirish, erkin fikr bildirish ko^,nikmаsini shаkllаntirish; b) tarbiyaviy: individrnl vа jаmоа bo’lib ishlаshni, аqliy vа estеtik tаrbiyani, o’z-o’zini vа o^,rtоqlаrini tinglаy vа bаhоlаy olishni, o^,zаrо fikrlаshni qаdrlаy olishni vа hоkаzоlаrni tаrbiyalаsh; v) rivojlantiruvchi: astronomiyaga oid bilimlаr doirаsini, dunyoqаrаshini kеngаytirish, chuqurlаshtirish vа rivojlаntirish.
Pedagogik vazifalar:	O’quv^ faoliyati natijalari:
Tashqi galaktika, sinflari va ularning to’dalari haqidagi bilimlarni berish. Koinotning ulkan masshtabli strukturasi haqidagi tushunchalarni berish, o’quvchilarda ilmiy dunyoqarashni kengaytirish. Olam tuzilishi xaqidagi zamonaviy tasavvurlarga ega qilish.	Tashqi galaktika, sinflari va ularning to’dalari haqidagi bilimlarga ega bo’ladilar. Koinotning ulkan masshtabli strukturasi haqidagi tushunchalarga ega bo’ladilar. Olam tuzilishi xaqidagi zamonaviy tasavvurlarga ega bo’ladilar.
O ’qitish usullari	Ма’тга - yangi mаvzuni o’^nish vа tаhlil qilish. Yakuniy ma’ruza qilish.
O’qitish vositalari	AL vа KHKlаri uchun “Astronomiya” dаsrligi, o’quv dаsturlаri, tаrqаtmа mаtеriаllаr, kompyuter vа slаydlаr, ko’rgаzmаviy qurollаr, doskа, proyektor.
O ’qitish shakllari va metodlari	o ’qitish metodlari: “yozmа vа og’zаki sаvol- jаvob metodi, tushuntirish metodi; mmmmoli o’qitish metodi; ko’rgаzmаlilik metodi; demonstratsion metod; tarbiyaviy metodlar: og^ki rаg’bаtlаntirish; bаholаsh; ogohlаntirish; yakiu vа jаmoа bo’lib ishlаshni tаrbiyalаsh; o’z ishigа mа’suliyatlilikni, diqqаtni, e’tiborlilikni tаrbiyalаsh; v) rivojlantiruvchi metodlar: erkin fi^^sh vа fikr bildirish; tаЫillаrdа fаol ishtirok etish, qiziqаrli mа’lumotlаrni bildirish.

33

O ’qitish sharoiti	Zаmonаviy аhborot texnologiyaalаri muhiti.
Monitoring va baholash	Yakuniy nazorat testi o’tkazish. Mashg’ulotdagi baholash va uning me’yorlari: 5 bBlli bаholаsh tizimidа.

Darsning tehnologik haritasi Ish bosqichlari	O’qituvchi faoliyatining mazmuni	Tinglovchi faoliyatining mazmuni
1-bosqich. Tаyyorgаrlik (5min)	Mаvzu rejаsi, uning mаqsаdi, o’quv mаshg’ulotidаn kutilаyotgаn m^kr mа’lum qilinаdi.	Mаvzu, rejаni yozib okdikr
2-bosqich Uy vazifasini tekshirish bosqichi (5 min)	Uy vazifasini indnvndual ravishda tekshirish, baholash	Qo’shimcha berilgan savollarga erkin javob qaytarish, jamoa bo’lib ishlash.
Asosiy (40 min.)	Tashqi galaktika, sinflari va ularning to’dalari haqidagi ilmiy bilimlarni berish. Koinotning ulkan masshtabli strukturasi va unda galaktikalarning taqsimlanishiga doir bilimlarni berish. Olam tuzilishi xaqidagi zamonaviy tasavvurlar paydo qilish. Yakuniy ma’ruza qilish	O’z fikrkrini аytаdi, tаkliflаr kiritаdi,orаliq hulosаlаr qilаdi.
O’tilgen mаvzularni mustаhkаmlаsh (20 min)	Barcha o’tilgan mavzular yuzasidan nazorat testi o’kazish	Testga javob qiladilar
3-bosqich. Yakuniy (10 min)	Fanga yakun yasаydi. Dаrsdа fаol qаtnаshgаn o^^chi^^ rаg’bаt bаli qo’yilаdi	Tingkydi. O’qituvchi sаvollаrigа jаvob berish, bir-birini bаholаsh, mаvzu yuzаsidаn olgаn bilimlаrigа oid o’zаro yutuq vа kаmchiliklаrini bаyon etish, fikr аlmаshinish

Darsning borishi: Darsni tashkil etish darsning mavzusi va maqsadini e’lon qilishdan boshlanadi. Uyga berilgan «Somon yo‘li-Galaktika tuzilishi», «Galaktikalarni sinflashtirish» mavzulari yuzasidan o‘qituvchi tomonidan taqdimot tayyorlanib kelinadi. Taqdimotda ushbu mavzular bo‘yicha turli ko‘rinishdagi

34


fotosuratlar namoyish etiladi, bunda hech qanday yozuvlar, ko‘rsatmalar qo‘yilmaydi. Ishning maqsadi, o‘quvchilarni erkin fikr yuritishga undash, «Aqliy hujum» metodidan foydalanib, uyga berilgan vazifani mustahkamlash. O‘quvchilarga taqdimotlar namoyish etilib, mavzular yuzasidan quyidagi ko‘rinishdagi savollar beriladi:

1. 
   Bizning Galaktika - somon yo‘lining o‘lchami qanday?
   
2. 
   Galaktika tekisligining tashkil etuvchilari nimalardan iborat?
   
3. 
   Tarqoq to‘dalar Galaktikaning qaysi qismida joylashgan?
   
4. 
   Sharsimon to ‘ dalar Galaktikaning qaysi qismida j oylashgan?
   
5. 
   Quyosh sistemasining Galaktikadagi o‘rni?
   
6. 
   Galaktikalar qanday sinflarga ajratiladi?
   
7. 
   Bizning Galaktika qaysi sinfga kiradi?
   

Yangi mavzuni o‘tish: Oldindan tayyorlangan slaydlar hamda

«Astronomiya» nomli kompyuter dasturiy mahsuloti videoproektor yordamida ekranga tushiriladi. Elektron qo‘llanmadagi slaydlar mantiqiy ketma-ketlikka va uzviylikka ega bo‘lishi kerak. Slaydning 1-sahifasida o‘tiladigan mavzu nomi va reja keltiriladi.

Keyingi sahifada o‘quvchilarning e’tiborini jalb qilish maqsadida galaktikalarning multimediyali namoyishlari ko‘rsatiladi. Ushbu namoyishda galaktikalarning yulduzlarga nisbatan ko‘rinishining farqlanishi tushuntiriladi.

1-ilova




35





2-ilova