Professori f m. f d. I. Sattorov ttymi qoshidagi al o‘qituvchisi L

-J —2 -f В / 2 J

1.5-rasm. Koinotni dastlabki kengayish davrida protonlar, neytronlar va geliy atomi yadrolari sonini vaqt bo‘yicha o‘zgarishi.

30

2. 
   Lepton erasi: temperatura 10¹⁰¹² K zichlik 10^{4
   14} g/sm³ va bu davr 0.0001 - ) va pozitronlar (e+) neytrino (v) va antineytrino (7) asosiy rol o‘ynaydi. Ular proton va neytronlarni bir-biriga aylanishida ishtirok etadilar.
   

n+e+ 7 r+7 r+e^- 7 n+v

Sovish natijasida protonlarning nisbiy soni neytronlar hisobiga ortadi. Natijada deyteriy (D), tritiy (T), geliy izotopi ³He va nihoyat turg‘un ⁴He hosil bo‘ladi. Barcha asosiy yadroviy almashinuvlar t<100S da tugaydi.

3. 
   Nurlanish erasi: temperaturasi 300010 K va zichlik 10^{-21
   4} g/sm³ oraliqlarda bo‘lganda ro‘y beradi. Nurlanish erasining keyingi bosqichida t=10¹³ S gacha, elektronlarni protonlar bilan birlashib neytral vodorod atomi hosil bo‘la boshlaydi. Temperatura 3000 K ga yaqinlashgach vodorodni ionlanishi to‘xtaydi, nurlanish moddadan ajraladi. Bu momentdan boshlab koinotni kengayishida nurlanish nurlanish emas balki modda asosiy rol o‘ynaydi.
   
4. 
   Modda (yulduzlar) erasi: 1mln.ninchi yildan boshlanadi. Bu paytga kelib T«3 000 K p~10^-21 g/sm³ va Koinotni to‘ldirib turgan qaynoq gaz keyinchalik galaktikalar va yulduzlar hosil qiladigan ulkan bulutlarga ajrala boshlaydi.