Presuppozitsiya

Михаил Львович ўз устози профессор И.П. Сусов изидан бориб (Сусов 1979), матн мазмунининг денотатив ва сигнификатив хусусиятлари қаторига пропозиция, референция, экспликатура, инференция, импликатура, релевантлик, пресуппозиция кабиларни киритади (Макаров 2003: 119-137).

Денотатив хусусиятлари
Референция
Пропозиция
а) Анвар менга китобни берди
б) Анвар менга китобни берадими?
в) Анвар, менга китобни бер!
г) Ишонаманки, Анвар менга шу китобни беради (берган).
д) Анвар менга шу китобни берган бўлиши керак.
Бу қатордаги тузилмалар (қаторни яна давом эттириш мумкин) ягона пропозицияга эга, яъни «китоб», «Анвар», «мен» терм ва актантлари ҳамда «бермоқ» предикати воситасида тузилаётган ушбу тузилмаларнинг семантик структураси ягона, аммо ушбу пропозиция мулоқот матнида фаоллашиб турли прагматик мазмун билан бойийди. Мазмуннинг коммуникатив мақсадига биноан бундай кенгайтирувчи воситалар қаторига модаллик ва замон-аспект кўрсаткичлари ҳам киради.

Нутқий мулоқот матнининг когнитив хусусиятга эга бўлган ҳодисаларидан яна бири релевантлик (ўринли, жўяли бўлиш) ҳодисасидир. Психологлар Дэн Шпербер ва Дьер Дре Уилсонлар ушбу тамойилни нутқий мулоқотнинг муваффақиятли кечишини ҳамда мулоқот матннинг мазмундор шаклланишини таъминловчи ҳодиса сифатида қарашни таклиф қилишади (Шпербер, Уилсон 1988). Релевантлилик, биринчидан, ўзига хос мазмуний когерентлилик бўлиб, нутқий ҳаракат маъносининг матндан олдинги ҳаракатлар маъносига мос келишини талаб қилади. Иккинчидан,

Қуйидаги мулоқот матнларини солиштирайлик: 1.а) Меҳмон: чарчадим, энди турсак. 1.б) Мезбон: чарчаган бўлсангиз ош тайёр бўлади. 2.а) Меҳмон: чарчадим, энди турсак. 2.б) Мезбон: Ош тайёр бўлаяпти, сузамиз. Тасаввур қилинг (1.б) гапи воситасида мулоқотда қандай натижага, ўзаро ҳурмат билан боғлиқ қандай самарага эришиб бўлди?! Кейинги гап (2б) эса мулоқот матни мазмунига мос оҳангда тузилган, шу сабабли унинг қўлланиши коммуникатив натижага олиб келишига ишониш мумкин.