Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Tortilgan arifmetik o’rtacha oddiy arifmetikdan farq qilmaydi. U faqat ishni tezlashtirish yoki osonlashtirish maqsadida qo’llaniladi. Tortilgan arifmetik bo’yicha o’rtacha miqdorni hisoblash uchun berilgan variantlar ni ularning chastotalariga (variantlarning qaytarilishi yoki uchrashish tezligi chastota deyiladi) ko’paytirib, olingan natijani chastotalar yig’indisiga bo’lish yo’li bilan hisoblanadi.



2-misol. Fermer xo’jaliklarida paxta ekin maydoni va bir gektardan olingan hosil bo’yicha quyidagi ma’lumotlar berilgan:

t/r	Hosildorlik(x), ts/ga	Ekin maydoni(f), ga
1	22	60,0
2	24	56,0
3	26	45,0
4	30	50,0
5	32	48,0

Yechish.
B archa fermer xo’jaliklari bo’yicha o’rtacha hosildorlik quyidagicha aniqlanadi:

Kko’p paytlarda o’rtacha miqdorlarni interval(oraliq)li variatsion qator ko’rsatkichlari asosida hisoblashga to’g’ri keladi.

3-misol. Oziq-ovqat mahsulotlari bilan savdo qiluvchi do’konlarda yil davomida bir sotuvchiga to’g’ri kelgan tovar aylanmasi va har qaysi guruhdagi sotuvchilar soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

Bir sotuvchiga to’g’ri keladigan tovar aylanmasi bo’yicha guruhlar, mlnso’m	Sotuvchilar soni, kishi
140 gacha 140-180 180-220 220-260 260 dan yuqori	12 20 24 14 10
Jami	80