Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

I bob. STATISTIK KUZATISH MA’LUMOTLARIGA
ISHLOV BERISH


Uslubiy ko’rsatmalar va namunaviy misollarni yechish

Ushbu mavzuni chuqur o’rganish uchun talaba amaliy mashg’ulot darslarida quyidagilarni bilishi va bajara olishi kerak:

- taqsimot qatorlari mohiyatini va turlarini;
- diskret va intervalli qatorlarini tuzishni;
- taqsimot qatorlarini grafiklar orqali tasvirlashni;
- guruhlash turlarini;
- guruhlash usulida yechiladigan masalalarni;
- ko’p o’lchovli guruhlashni;
- ikkilamchi guruhlashni.
Statistik kuzatish ma’lumotlarini umumlashtirish va tartibga solishning dastlabki va eng sodda usuli taqsimot qatorlaridir.
Taqsimot qatorlari deganda belgi variantalarini (o’sishi yoki kamayish tartibi bo’yicha) takrorlanish sonini ifodalovchi guruhlash tushuniladi. Taqsimot qatorlar atributiv va variatsion qatorlarga bo’linadi. Variatsion qatorlar esa diskret va intervalli qatorlardan tashkil topadi.
Taqsimot qatorlarini tuzishda ikki xil masalani yechish zaruriyati paydo bo’ladi: guruhlar sonini aniqlash; guruh intervalini hisoblash.
Taqsimot qatorlarini tuzishda guruhlar sonini aniqlash uchun statistikaga doir adabiyotlarda turli mezonlar masalan, Sterjess formulasini qo’llash tavsiya etiladi:

bu yerda, bosh to’plam birliklarining soni.
Agarda teng intervalli guruhlash amalga oshirilsa guruh intervali quyidagi formula bilan aniqlanadi:

bu yerda: va - belgining eng katta va eng kichik variantalari.
Taqsimot qatorlarini tuzish tartibini quyidagi misollarda ko’rib chiqamiz.


1-misol. Sex ishchilarining tarif razryadlari to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

2	5	4	2	1	6	3	3	4	3	2	2	5	6	4	3	5	4	1	3
3	4	1	6	5	1	3	4	3	5	4	3	3	4	6	4	4	3	4	3
2	3	3	4	4	2	6	3	5	4	3	5	4	3	4	5	3	4	5	3

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida ishchilarning tarif razryadi bo’yicha taqsimot qatorini tuzing.