Практикум по статистике. (2 издание). Тащкент изд. «Iqtisod-moliya»

Yechish. Tarif razryadi mohiyati jihatidan tartiblangan belgi turkumiga tegishli bo’lgani uchun guruhlar soni tarif razryadining variantalari soni bilan aniqlanadi. Natijada tarif razryadining har bir variantasiga ega bo’lgan ishchilar soni aniqlanib, quyidagi diskret qatori tuziladi:


Ishchilarning tarif razryadi bo’yicha taqsimlanishi

Tarif razryadi	Ishchilar soni, kishi
1 2 3 4 5 6	4 6 19 17 9 5
Jami	60

Variatsion qatorlarni tahlil qilishda ularni grafik orqali tasvirlash muhim o’rin tutadi. Diskret qatorlar taqsimot poligoni yordamida ifodalanadi. Buning uchun absissalar o’qida variantalar, ordinatalar o’qida variantalarni takrorlanish soni (chastotalar) joylashtirilib, koordinatalariga mos ravishda nuqtalar aniqlanadi va bu nuqtalar to’gri chiziq kesmasi yordamida tutashtirilib taqsimot poligoni hosil qilinadi.

Тақсимот полигони

2-misol. Hisobot yili boshida fermer xo’jaliklari bo’yicha qora mollar soni to’g’risida quyidagi ma’lumotlar berilgan:

415	405	556	390	560	500	530	505	402	510
480	600	650	540	710	395	494	540	570	462
740	560	570	401	544	705	660	555	610	601
598	538	661	469	601	504	689	586	611	488

Yuqoridagi ma’lumotlar asosida fermer xo’jaliklarining qora mollari soni bo’yicha taqsimot qatorini tuzing.

Yechish. Guruhlar sonini aniqlash uchun yuqorida bayon qilingan, Sterjess formulasini qo’llash mumkin. Sterjess formulasi yordamida quyidagi jadval tuziladi:

N	15-24	25-44	45-89
k	4	5	6

Demak, Sterjess formulasiga asosan, to’plam birliklarining soni 25 tadan 44 tagacha bo’lganda guruhlar soni 5 ta olinishi tavsiya qilinadi. Guruhlar oralig’ini hisoblash uchun esa, belgining eng katta va eng kichik variantalari o’rtasidagi farq (misolimizda 740 va 390) guruhlar soniga bo’linadi:

1-guruhning yuqori chegarasini aniqlash uchun uni quyi chegarasiga intervalning kattaligi qo’shiladi:

390+70=460. Demak,birinchi guruhdagi qora mollar soni 390 tadan 460 tagacha bo’ladi.
Qolgan guruhlar uchun ham chegaralar shu tartibda aniqlanadi. So’ngra, har bir guruh chegarasida qora mollar soni bo’yicha fermer xo’jaliklar soni topiladi. Masalan, 1-guruh uchun, ya’ni 390 dan 460 gacha qora molga ega bo’lgan fermer xo’jaliklari 6(415, 405, 390, 402, 395, 401) ta ekan.

Natijada, fermer xo’jaliklarining qora mollar soni bo’yicha taqsimlanishi quyidagi intervalli taqsimot qatori bilan ifodalanadi.

Fermer xo’jaliklarini qora mollari soni bo’yicha taqsimlanishi

Qora mollar soni, bosh	Fermer xo’jaliklari soni
390-460 460-530 530-600 600-670 670-740	6 9 13 8 4