«Poytaxt exclisive» nashriyoti Toshkent – 2022

AZIm CHINOR AdIB
Chin ijodkorlar haqida doim to‘lqinlanib gapi ramiz, 
ularning asarlarini o‘qiganimizda esa beixtiyor yozuvchi 
tasvirlagan hayotda yashaymiz.
Yozuvchi Tohir Malik asarlari o‘ylashimcha, kitob-
xonning vaqtini xush o‘tkazishi bilan bir qatorda uning 
ruhiyatiga kirib ma’naviy boyitadi va uning ichidagi 
qusurli illatlarni tarbiyalaydi. 
Ustoz hayotda juda kamgap bo‘lganlar biroq suhbatdoshi 
u kishining har bir gap laridan odam olam-olam rohatlanar 
edi. Masalan, bir suhbatda ustoz: Bilim misoli jilo‘v u 
insonni qabih niyatlardan qaytara oladi, degan edilar. Bu 
o‘git mazmunining haligacha tahlil qilaman, dar haqiqat, 
ilmsiz inson bir ishga qo‘l urayotganida uning oqibatini 
o‘ylab o‘tirmaydi.
O‘ylamay qilingan ishning oxiri voy bo‘ladi. Johil kishi 
«jilovi» bo‘lmagani sababli xato sidan xulosa chiqarmay 
o‘zini qayta-qayta shu ishga uraveradi. Bir marta qoqiladi, 
bundan xulosa chiqarmay o‘sha qoqilgan joyiga, o‘zini 
qayta-qayta uradi ilmsizligi oqibatida tanazzulga yuz tutadi. 
Ilmli insonda esa buning aksi, ya’ni u ishning avvalida, 
obdon fikr qiladi, o‘ylaydi va uning samaradorligiga 
ishonch hosil qilgach, ish boshlaydi. 
Ustoz bilan suhbatimiz mavzusi adabiyot olamidagi
yutuq va kamchiliklar to‘g‘risida bo‘lardi. Ana shunday

---

95
Dilga tashrif
s
uhbatlarning birida, men ustozdan «Alvido bolalik» 
asari xususida so‘radim. Suhbat shunday bosh lan di: 
birinchidan, bolam Ibrohimjon, sen ham ana shunday 
davrda ekansan. Ya’ni o‘smirlik davrida, bu paytda 
o‘z-o‘zi bilan chiqisha olmaydi. Ana shu choqda uni 
yo‘ldan ozdirish juda oson. Ular o‘zlarining ko‘rinmas 
to‘riga yoshlarimizni soddaliklaridan foydalanib ilinti-
rishmoqda. Shu ning uchun bo‘lsa kerak, tarbiyasi va 
xulq-atvori yomon,hamda eng asosiysi, jinoyatga qo‘l 
urgan yoshlarimiz uchun «детс кий колония» degan 
axloq tuzatish markazlari ishga tushdi. Men u yerdagi 
bolalarni, har ko‘rganimda vijdonim qiynalar bir kunmas 
– bir kun shular haqida bir asar yozaman, – degan istak 
bilan yashadim. Va mana ko‘rib turganingdek, asar bitgach 
yelkamdan, tog‘ ag‘darilgandek bo‘ldi». Ustozning bu 
so‘zlaridan mashhur yozuvchi Gabriel Garsia Markesning 
bir fikri yodimga tushdi: 
Yozuvchilik bu – qismat. U 
shunday qismatki, undan qochib qutilishning iloji yo‘q. 
Shunday ekan og‘ir qismatga ega odam yozishi kerak, 
shundagina bosh og‘rig‘idan qutiladi...
– Asarni aynan o‘smirlar o‘qiyotganini eshitdim, benihoya 
xursand bo‘ldim? Qani endi yetishib kelayotgan yosh avlod 
ham mana shu asarni o‘qib, jinoyatning uzun yo‘lidan 
yurishmasa edi. 
Tohir aka bilan suhbatimiz avjiga chiqqanida xonaga 
kennoyimiz kirib keldi: 
– Adasi, uyda ikkitagina non qolibdi. Bolalaringiz ishda, 
pul bersangiz, nabirangiz chopqillab chiqib, guzardan non 
olib kelardi, – dedilar uyalib. 

---

96
Ibrohim Rixsiboyev
Ichkariga kirsangiz, kostyumimning ichki cho‘n-
tagida pul bor, olib, bering, – dedilar ustoz. Oradan besh 
daqiqa o‘tar-o‘tmas ayollari suhbatimizni bo‘lganlari 
uchun uzr so‘rab kostyumni Tohir akaning qo‘llariga 
tutqazdilar. Ustoz ichki cho‘ntakdan pul olib ayollariga 
berdi.
Men Tohir akaga:
– Ustoz, bu voqea menga katta ibrat bo‘ldi, – dedim.
Sizlarning bu holatingizdan, oilada tarbiyaning o‘rni naqadar 
beqiyos ekanligiga, ishonchim yanada komil bo‘ldi. 
– Ibrohimjon, faqatgina tarbiya emas, balki ishonch 
bo‘lsa ham, oilaning poydevori mustahkam bo‘ladi. Buni 
hech yodingizdan chiqarmang, – dedilar orqalaridagi 
yostiqqa yaxshilab suynarkanlar.
Ustozning har bir o‘giti men uchun ulkan maktab edi. 
Ustozning gazeta muhbiriga bergan so‘nggi intervyusi 
hanuz qulog‘imda jaranglab turibdi.