|
Tamom.
88
Ibrohim Rixsiboyev
SURATGA EMAS
SIYRATGA BOQ
89
Dilga tashrif
SURATGA EmAS SIYRATGA BOQ
Hikoya
Bir donishmand aytgan ekan:
– Ilm inson qalbiga tana uchun zarur bo‘lgan ozuqadan
ham ko‘proq muhimdir...
Bahorning namxush havosi atrofni qamrab olgan, hali
beri yomg‘ir to‘xtamaydiganga o‘xshaydi. Doniyor muk
tushib kitob o‘qiydi. Kitob ustida zarhal harflari o‘chgan
muallif nomi ko‘zga zo‘rg‘a tashlanadi. Selenjer: Bu
nom Doniyor uchun butkul ahamiyatsiz, uni asar ichidagi
hayotgina o‘ziga tortar edi.
Yomg‘ir tovushi derazaning yupqa oy nasidan bemalol
eshitilardi. Bu ovoz Doniyorga xush yoqdi shekilli,
kitobdan sekin bosh ko‘ tardi va derazadan jala tufayli bir
ahvolga tushgan hovlini tomosha qildi. Yerdan taralayotgan
tupqoq hidini chuqur-chuqur hidladi. Tabiatning bugungi
jamoli uning dilini chog‘ qildi. Yana Selenjerni qo‘liga
oldi. Kechasi bilan yog‘gan yomg‘ir tongda tinib, o‘rnini
quyoshga berdi. Quyoshning derazadan tushayotgan zarrin
nurlari Doniyorni uyg‘otdi. Kitobga bosh qo‘yib uxlab
qolganidan, sahifalar buk
lanib ketibdi. Kitobning bir
burchagiga xatcho‘p qo‘yib javonga qo‘ydi.
90
Ibrohim Rixsiboyev
Doniyor juda keng fikrlaydigan, ko‘rgan voqealariga
to‘g‘ri baho bera oladigan yigit edi. Nonushtani ertaroq
qilib, Chorsu bozoridagi eski kitoblar sotadigan Gulnora
xolaning oldiga bordi. Doniyor qachon bormasin, xola
allanimalar to‘g‘ risida qog‘oz qoralab, o‘tirgan bo‘lar edi.
Doniyor xolani cho‘chitib yubormaslik uchun sekingina,
salom berdi. Uni ko‘rgan xolaning chehrasi yorishib
ketdi: – Voy Doni yorjon keldingmi, kechagi yomg‘ir
kutga ningdek bo‘ldimi yo uydan chakka o‘tdimi, – dedi
kipriksizli ko‘zlarini pir-piratib.
– Gulnora opa, kechagi kunni qo‘yaturing. Men sizga
aytgan kitoblar keldimi?
– Bolam, Dostoyevskiyning ‘‘Xo‘rlanganlar va haqo-
ratlanganlar’’ asari keldi, – dedi xijolatomuz.
– Voy, voy, nimalar deyapsiz axir, hammasidan ham
ko‘proq o‘sha kitobni qidirayapman-da, – dedi Doniyor
haya jonlanib.
– Unda u bo‘lsa, men hozir, – xola rus adabiyoti
qatoridagi javondan kitobni olib Doniyorning qo‘liga
tutqazdi. Doniyor kitobni hayrat bilan ko‘zdan kechirdi.
– Bilasizmi Gulnora opa, «bechora inson», deganda,
hozir biz tushkunlikka tushgan, boshdan oyoq qarzga
botgan, ishi yurushmayotgan, oliygohga kira olmayotgan
va shunga o‘xshash vaqtinchalik sinovli damlarni bo-
shidan kechirayotgan yaqinlarimizni tushunasiz. Aslida
bechora bu – oyoq yoki qo‘lidan ajragan, soqov, kar,
dunyoga boqishdan mosuvo bo‘lganlar. Ammo har ne
bo‘lganda ham izlagan imkon topadi, deyishadi. O‘sha
«bechoralar» imkoniyatim cheklangan, deb erkini nuqson
91
Dilga tashrif
hukmiga abadiy topshirmadilar. Imkoni boricha mehnat
qilishayapti.
Gulnora xola Donyorning gaplaridan ta’sirlanib yig‘lab
yubordi.
– Sening gaplaringni tagida katta haqiqat yotibdi,
bolam, – dedi ko‘zyoshlarini artarkan, bir tizzasini ushlab,
bir qo‘llariga boqib shukur, shukur, – deb qo‘ydi.
Shu payt bir mast kishi kelib kitoblar tita boshladi.
Olmasang, nima uchun titasan, axir ularni hozirgina taxlagan
edim. Kitob nima ekanligini tushunsang ham mayli edi, – dedi
xola achchig‘i chiqib.
– Unday demang opa, men kitoblarni sevib o‘qiyman,
ularsiz yashay olmayman. Uyimda oyoq qo‘yishga joy
topolmaysiz, kitoblarimni ko‘p ligidan. Jahon va o‘zbek
adiblarining asarlarini hammasini o‘qib chiqqanman, –
dedi, mast yiqilib ketmaslik uchun javonga suyanib.
– Qo‘y, boshimni og‘ritma, sendakalarni ko‘p ko‘r-
ganman. Agar shuncha ko‘p kitob o‘qigan bo‘lganing da
bunaqa gandiraklab yurmas eding.
– Detektiv, qotillik, jinoyat, sarguzasht asarlarni o‘qi-
moqchiman. Cheyz, Konan Doyl o‘sha
lar bo‘lsa ham
beravering, – dedi, shisha to‘la paketini yerga qo‘yib.
– Xola, qarang, oyog‘da zo‘rg‘a turib yozuv chilarning
nomini birma bir sanab berayaptiy-a, pichirladi Doniyor.
– Ey, og‘ziga kelganini gapirayapti, qo‘y, shunga ham
ishonasanmi, mana qara, – dedi va haligi piyonistaga
yuzlandi: – Xo‘sh bo‘lmasa mana to‘rt to‘mlik chet
el detektiv asarlari. Ellik ming so‘m bering. Piyonista
cho‘ntagidan buklanib yotgan o‘nmingtaliklarni olib, –
92
Ibrohim Rixsiboyev
xolamga sanab ber, – deb Doniyorga tutqazdi. Doniyor
pullarni sanab xolaga berdi. Xola pullarni e’tibor bilan sanar
ekan, Doniyorning oldida yosh boladay uyalib ketdi va: –
bolam, narigi tortmadan menga kitob bog‘lagich olib ber, –
dedi xuddi piyonista fikridan qaytib qoladigandek pullarni
mahkam siqib. Janob piyonista esa shishalarni Doniyorga
tashladi-yu, kitoblarni go‘yo xazina quchoqlagandek,
bag‘ riga bosib do‘kondan chiqib ketdi.
Doniyor shishalarni yerga qo‘yib xolaga yuzlandi:
– Men gohida bazi odamlarni arzimagan matoh uchun
millionlab pul sarflaganini ammo ilm ummoni deb atalmish
kitob uchun ming so‘m pulini ayaganlarini ko‘rganman.
Farzandi uchun yangi kitob olib berish tugul maktab
darsliklarining ijara haqini ham to‘lay olmay yurganlarni
ko‘rganman. To‘g‘ri, bularning hech biri piyonista emas.
Lekin, piyonistachalik aql-idrokka ega emaslar, – dedi
og‘ir xo‘rsinib.
93
Dilga tashrif
MAQOLALAR
94
Ibrohim Rixsiboyev
Do'stlaringiz bilan baham: |
