Personalni

«Kadrlar tayyorlash milliy dasturi»
ga 
muvofiq qator yangi talablar yuzaga keldi. Ular orasida eng 
muhimlari: ya’ni, 
ijtimoiy-psixologik diagnostika; guruhlarda 
o‘zaro shaxsiy munosabatlarni, rahbarlik munosabatlarini tahlil 
qili
sh va tartibga solish; ishlab chiqarish va ijtimoiy ixtiloflarni 
hamda stresslarni bartaraf etish; kadrlar boshqarish tizimini 
axborot bilan ta’minlash; ish bilan bandlikni boshqarish; bo‘sh 
lavozimlarga
 
nomzodlar tanlash va baholash; kadrlar potensiali 
va xodimlarga bo‘lgan ehtiyojlarni tahlil qilish; kadrlar 
marketingi; xizmat martabasini rejalashtirish va nazorat qilish; 
xodimlarning kasbiy va ijtimoiy-psixologik moslashuvi; mehnat 
jarayonidagi motivlar va sabablarni boshqarish; mehnatning 
huquqiy munosabatlari masalalari; mehnat psixofiziologiyasi, 
ergonomikasi va mehnat etikasidan 
iboratdir.
«Personalni boshqarish» fanining predmeti korxonalarning 
samarali faoliyat ko‘rsatishini ta’minlash va ishlovchilar 
ehtiyojlarini qondirish maqsadida personalga maqsadga muvofiq 
ta’sir ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan bilimlar tizimidir.
Ushbu kursni o‘rgatishdan maqsad-talabalarda personalni 
boshqarish ilmini amaliyotda qo‘llay biladigan darajadagi 
ko‘nikmalar hosil qilishdan iborat. U talabalarda ishlab 
chiqarishdan ko‘zlangan maqsadga erishishni ta’minlovchi 
personalni boshqarish bo‘yicha nazariy va amaliy professional 
bilimlarni shakllantirishga yo‘naltirilgan. Ya’ni, «Personalni 
boshqarish» fanining mazmuni korxona xodimlarini boshqarish 
usullari va tamoyillarini, bu boradagi nazariy va amaliy 
masalalar tizimini; tashkiliy shakllarini ishlab chiqish va tatbiq 
etish jarayonlaridan iborat.
Ushbu «Personalni boshqarish» kursi bo‘yicha tuzilgan 
namunaviy dasturda nazariy faoliyatda uchraydigan 

---

9
muammolarning mazmun mohiyati ochib berilishiga asosiy 
e’tibor qaratilgan. 
Bu muammolar quyidagilar
dir:
— 
fanning predmeti, mazmuni va asosiy vazifalari;
— 
korxona va tashkilotlarni shakllantirishda inson omili;
— 
inson resurslarini boshqarish funksiyasining 
rivojlanishi;
— 
korxona va tashkilotlarda personalni boshqarish 
strategiyasi;
— 
xizmat martabasini boshqarish;
— 
xodimlarning xizmat pog‘onasida ko‘tarilishini 
boshqarish;
— 
korxona va tashkilot ijtimoiy rivojlanishi — personal 
boshqaruvi asosi;
— 
personal xulq-atvorini boshqarish;
— 
kadrlar tizimidagi yangiliklarni boshqarish;
— 
personal boshqaruvida mehnat munosabatlari etikasi;
— 
personalni boshqarishda ixtiloflar va stresslarni 
yechish;
— 
korxona va tashkilotlarda personal xavfsizligini 
boshqarish;
— 
boshqaruv personali mehnatini tashkil etish.
Yuqorida ta’kidlab o‘tilgan muammolarni hal qilish 
yuzasidan fan oldiga 
quyidagi asosiy vazifalar qo‘yilgan:
— 
inson resurslarini boshqarish asoslarini o‘rganish;
— 
korxona va tashkilotlarda personalni boshqarish 
strategiyasi va taktikasining mohiyati, mazmuni va 
xususiyatlarini o‘rganish;
— 
ishlovchilarni professional tanlash, malakasini oshirish, 
o‘qitish va lavozimlarga tayinlash masalalarini o‘rganish;
— 
ishga qabul qilish va undan bo‘shatish hamda personalni 
boshqarishning huquqiy-normativ asoslari bo‘yicha nazariy 
bilim va amaliy ko‘nikmalarga ega bo‘lish;

---

10
— 
personalni boshqarish bo‘yicha ish yuritish jarayoni va 
uning asoslarini puxta egallash, zaruriy hujjatlarni to‘g‘ri va tez 
rasmiylashtirish;
— 
personalni boshqarish samaradorligini aniqlash va uni 
yanada oshirish yo‘llarini belgilash;
— 
korxona va tashkilotlarda kadrlar ish faoliyatining 
mazmuni va mohiyatini o‘rganish;
— 
mehnat salohiyatining shakllanishi va rivojlanishi, kadrlar 
tarkibi va tuzilishi hamda ulardan foydalanishni ta’minlash 
yo‘nalishlarini o‘rganish;
— 
personalni boshqarish xizmatining shakllanishi va bu 
xizmatni tashkil etish jarayonlarini o‘rganish;
— 
personalni boshqarish sohasidagi xorijiy tajribalarni 
o‘rganish, tahlil etish, ulardan mamlakatimiz xususiyatlarini 
hisobga olgan holda foydalanish va hokazo.
«Personalni boshqarish» fani o‘z oldiga qo‘yilgan vazifalarni 
hal qilar ekan, bir qator ijtimoiy, iqtisodiy, huquqiy fanlar tajribasi 
va nazariyasiga tayanadi. Shu jihatdan, u 
«Falsafa», «Iqtisodiyot 
nazariyasi», «Mehnat iqtisodiyoti», «Mehnat sotsiologiyasi», 
«Mehnat huquqi» 
kabi fanlar bilan uzviy bog‘liqdir.
«Personalni boshqarish» fani, jumladan, «Falsafa» fani 
tamoyillarini, ya’ni insoniyatning tarixiy shakllanishi, mehnat 
jarayonining mohiyati va mazmuni insonning asosiy faoliyati 
sifatida namoyon bo‘lishi, uning ijtimoiy va fan-texnika 
taraqqiyoti bilan bog‘liq tarzda har tomonlama rivojlanishi kabi 
muammolarni birgalikda o‘rganadi.
«Personalni boshqarish» fani, «Iqtisodiy nazariya» fani 
bilan ham chambarchas bog‘liqdir. U mehnat bozori va uning 
tarkibiy qismlari, ishsizlik va uni kamaytirish yo‘nalishlari, 
mehnat bozorini tartibga solish, davlatning ijtimoiy siyosati kabi 
masalalarning iqtisodiy hamda nazariy jihatlarini birgalikda hal 
etadi.

---

11
Mehnatning mohiyati va mazmuni, taqsimoti va 
kooperatsiyasi, xodimlarning mehnatini ilmiy asosda 
tashkil etish, mehnatga haq to‘lash, uni rag‘batlantirish kabi 
muammolarni birgalikda hal etish jihatidan ushbu fan «Mehnat 
iqtisodiyoti» fani bilan uzviy bog‘liqdir. Bu xodimlarning 
serunum ishlashini ta’minlash, malaka ko‘nikmasidan samarali 
foydalanish, salomatligini saqlash va mustahkamlash, komillikka 
erishishi uchun keng imkoniyatlar yaratib berishda, ayniqsa, 
muhimdir.
Personalni boshqarishda inson omiliga tashqi muhitning 
ta’siri, ya’ni ishlab chiqarish jarayonida ishlovchilarning 
o‘z atrofidagilarga munosabati, ishlab chiqarish muhitining, 
sanitariya-gigiyena omillarining inson organizmiga, salomatligi 
va ishga bo‘lgan munosabatiga hamda ishlash qobiliyatiga 
ta’siri kabi jihatlar, albatta, hisobga olinishi lozim. Bular 
ishlovchilarning o‘zi ishlayotgan korxonaga, o‘z ishiga 
bo‘lgan munosabatida shakllanadi. Shunday ekan, «Personalni 
boshqarish» fani o‘zi chambarchas bog‘liq bo‘lgan 
«Mehnat 
fiziologiyasi», «Mehnat gigiyenasi», «Mehnat muhofazasi» 
kabi 
fanlarning mehnatga munosabati borasidagi nazariy tomonlari 
va tavsiyanomalariga amal qilishi lozim.
Mehnat faoliyatining ijtimoiy yo‘nalishlari va jamoaning 
ijtimoiy masalalari — mehnatning mazmun va xarakteriga 
ko‘nikish, uni tashkil etishda, ishlovchilarning faolligi, 
mehnatdan qoniqish hosil qilish omillari, rag‘batlantirishning 
turli shakllari va ularga munosabat kabi masalalarni o‘rganishda 
«Personalni boshqarish» fani 
«Sotsiologiya», 
shu jumladan, 
«Mehnat sotsiologiyasi» 
fani bilan uzviy aloqador. Shuningdek, 
mehnat qonunlari, huquqlari va me’yorlarini o‘rganishda huquqiy 
fanlar, jumladan, 
«Mehnat huquqi» 
fani tavsiyanomalariga 
tayanadi.

---

12
Umuman, kadr deganda, turli sohadagi fan va texnika 
mutaxassislari, shu jumladan, bajarayotgan ishi maxsus kasb 
tayyorgarligini talab qiladigan malakali ishchilar tushuniladi.