Pedagogika va psixologiya fakulteti “umumiy pedagogika”

Keys-stadi metodida qoʻllaniladigan tahlil (analiz) turlari

№	Tahliliy faoliyat	Tavsifi		Namoyon boʻlish shakli
	turlari
		Muammolarni ajratish;	1)	vaziyatning muammoli
		muammolar koʻlami va		jihatlarini tahlil qilish;
1.	Muammoli	ularning tasnifini	2)	vaziyatning muammoli
	tahlil	shakllantirish.		shartlarini tahlil qilish;
			3)	vaziyatning muammoli
				oqibatlarini tahlil qilish.
		Ob’ektni tizimiy	1)	deskript analiz: mavjud
		yondashuv		tuzilma asosida funktsiyalarni
2.	Tizimli tahlil	pozitsiyasidan oʻz		shakllantirish;
		strukturasi va	2)	konstruktiv analiz: mavjud
		funktsiyalariga ega tizim
				funktsiyalar asosida tuzilma
		sifatida koʻrib chiqish
				shakllantiriladi.
		Faoliyatli jarayonlarni	1)	faoliyatni optimizatsiyalash
3.	Prakseologik	ularni optimallashtirish		usullarini analiz qilish;
		nuqtai nazaridan koʻrib
	tahlil		2)	faoliyatni modellashtirish va
		chiqish

Keys-stadining oʻziga xosliklari.

1. 
   Izlanishga doir faoliyatning mavjud boʻlishi.
   
2. 
   Jamoaviy va guruhlarda oʻqitish.
   
3. 
   Individul, guruhli va jamoaviy ish shakllari integratsiyasi.
   
4. 
   Xilma-xil oʻquv loyihalarini ishlab chiqish.
   
5. 
   Muvaffaqiyatga erishish uchun oʻquvchi(talaba)larning oʻquv-bilish faoliyatini ragʻbatlantirish.
   

Keys-metodini amalga oshiruvchi oʻqituvchi faoliyatining bosqichlari:

1. 
   tayyorgarlik bosqichi;
   
2. 
   asosiy bosqich: keys-stadi metodini amalga oshirish;
   
3. 
   tahliliy, baholovchi bosqich.
   

Keys bilan ishlash jarayonida oʻqituvchining harakat strategiyasi mavjud:

1. 
   Oʻqituvchi muammoni yechimini topishga yordam beruvchi kalit vazifasini bajaruvchi qoʻshimcha savollarni yoki ma’lumotlarni taqdim etishi mumkin;
   

2. 
   Ayrim vaziyatda oʻqituvchining oʻzi javobni aniqlashtirishi mumkin;
   

3. 
   Muammo ustida oʻquvchi(talaba)lar ishlayotgan vaqtida oʻqituvchi hech qanday yordam bermasligi mumkin.
   

Oʻquvchi(talaba)lar tomonidan keysni yechish bosqichlari:
Jahon tajribasi koʻrsatishicha, agar oʻquvchi(talaba)larning keysni hal etish texnologiyasi ikki bosqichdan iborat boʻlsa, ta’limiy maqsadlarga erishishda yanada koʻproq samaraga erishish mumkin:
Birinchi bosqich – keysni hal etish boʻyicha individual (auditoriyadan tashqari) ish.
Ikkinchi bosqich – keys bilan birgalikda jamoa boʻlib (auditoriyada) ishlash.
Birinchi bosqich – keysni hal etish boʻyicha individual ish.
Oʻquvchi(talaba) mustaqil ravishda:

1. 
   keys materiallari bilan tanishadi;
   
2. 
   taqdim etilgan vaziyatni oʻrganadi, izohlaydi va asoslaydi;
   

3. 
   muammo va muammo osti muammolarni ajratadi, vaziyatni tadqiq va tahlil qilish usullarini tanlaydi;
   
4. 
   berilgan amaliy vaziyatni tahlil qiladi; ajratilgan muammoni hal etish usullari va vositalarini belgilaydi va asoslaydi;
   
5. 
   taklif etiladigan qarorni amalga oshirish boʻyicha tadbirlarni ishlab chiqadi.
   

Ikkinchi bosqich – keys boʻyicha jamoa boʻlib ishlash
Oʻquvchi(talaba)lar kichik guruhlarga boʻlinib, birgalikda keys ustida ishlashadi:
1) guruh a’zolarining vaziyat, asosiy muammolar va ularni hal etish yoʻllari haqidagi turli tasavvurlarini muvofiqlashtirishadi;

2. 
   yechimning taklif etilgan variantlarini muhokama qiladilar va baholaydilar, qoʻyilgan muammo nuqtai nazaridan ushbu vaziyat uchun eng maqbul variantni
   

tanlashadi;

3. 
   muammoli vaziyat yechimiga olib keladigan tanlangan harakatlar yoʻlini amalga oshirishning aniq qadamba-qadam dasturini batafsil ishlab chiqadilar;
   
4. 
   taqdimotga tayyorlanadilar va namoyish etiladigan materialni rasmiylashtirishadi.
   

Keysni yechish natijalarini kichik guruhlar tomonidan taqdimotini oʻtkazish:

1. 
   real vaziyat yechimiga doir oʻz variantlarini taqdim etadilar;
   
2. 
   tanlangan harakatlar yoʻlini izohlaydilar va yechimning toʻgʻriligini asoslaydilar;
   
3. 
   boshqa guruh a’zolarining savollariga javob beradilar va oʻz takliflarini asoslaydilar. Jamoa boʻlib keys ustidan ishlash:
   
• 
  guruhlar taklif etgan yechimlar variantlarining muhokamasi;
  
• 
  taklif etgan yechimlarning oʻzaro baholanishi;
  
• 
  taklif etilgan yechimlarning xayotiyligi va amalga oshirilishi mumkinligiga birgalikda (oʻquvchilar va oʻqituvchi) baho berilishi ham mumkin.
  

Namunaviy “Keys”lar.
1-Keys. Suv yuzasida hayot kechiradigan koʻpchilik hasharotlarning tanasida nafas teshigi bilan birlashgan havo rezurvuarlari boʻladi. Ular shu yerda toʻplangan havo hisobiga suv tubiga shoʻngʻishlari, u yerda biroz muddat boʻlishlari ham mumkin.
Topshiriq: Olimlar suv hasharotlari ustida quyidagicha tajriba oʻtkazdilar:
Hasharotlarni akvarium tubiga tushirib, ularning suv yuzasiga chiqishlariga
toʻsqinlik qiladigan sharoitni vujudga keltirishdi. Uchta akvariumning tubida sun’iy muhit yaratildi:
1-akvarium tubida azotli muhit boʻlib, unda hasharot 5 daqiqa yashagan.
2-akvarium tubidagi muhitda havo boʻlib, unda hasharot 6 soat yashagan.
3-akvariumda kislorodli muhit boʻlib, unda hasharot 35 daqiqa yashagan.
Mazkur tajribaning mohiyati va kuzatilgan holatni izohlang.
Oʻquvchilarga tavsiya etiladigan manbalar:
Biologiya, kimyo, fizika fanlaridan maktab darsliklari, internet resurslari.
Oʻquvchilar uchun koʻrsatmalar:

1. 
   Keysning mohiyatini yetarlicha anglab oling.
   
2. 
   Muammoning yechimini topishga xizmat qiluvchi omillarni aniqlang.
   
3. 
   Aniqlangan omillar orasidan muammoga barchasidan koʻproq dahldor boʻlgan
   

omil (yoki ikkita omil) ni ajrating.

4. 
   Ana shu omillar asosida yechimni asoslashga harakat qiling.
   
5. 
   Oʻz fikringizni bayon eting.
   

Keysni yechish jarayoni:

1. 
   Oʻquvchilar keys mohiyatini u bilan tanishish orqali kichik guruhda muhokama qilishadi.
   
2. 
   Oʻquvchi kichik guruh a’zolari bilan hamkorlikda muammoni hal etishga zamin
   

tayyorlaydigan omillarni aniqlaydi.

3. 
   Muammoni hal etishga imkon beradigan eng muhim jihatlari ajratib olinadi.
   
4. 
   Kichik guruh a’zolari umumiy fikr asosida eng muhim omillarni bayon etadi.
   
5. 
   Kichik guruhlarning fikrlari tahlil etiladi va umumiy xulosa yasaladi.
   

2.2.-§. Ta’lim menejmentiga doir fanlarni o’qitishda keys-stady texnologiyasidan foydalanish
«Ta’limning buyuk maqsadi bilim berish emas, balki hatti-harakatlarga o’rgatishdir»
G.Spenser
Bu metodning nomi inglizcha “case-study” so’zlaridan olingan. Bunda “case” – yashik, quti, gilof, jild, “study” – o’rganish, tadqiq qilish, ilm bilan shug’ullanish, o’quv fani, saboq olish, o’qish ma’nolarini bildiradi. Bu metod haqida inglizcha aytiladigan “case – true life”, ya’ni “keys – haqiqiy hayot” iborasiga ko’ra keys – real hayotning «bir parchasidir». Shunga ko’ra bu metodni “amaliy holatlarni o’qitish metodi” deb ham ataladi.
Keys-stadi metodi bo’yicha o’rganilayotgan har bir muammo yoki mavzu yuzasidan amalga oshiriladigan ishlar rejasi, ularni bajarish tafsiloti, natijalar va xulosalar yig’indisi alohida keysni tashkil qiladi. Bu metod ta’lim jarayonida hayotiy vaziyatlardan foydalanishga qaratilgan. Bu esa, hozirgi kunlarda ta’lim sohasidagi dolzarb bo’lgan muammolardan hisoblanadi. Ushbu muammoni hal qilish imkonini berishi bu metodning alohida ahamiyatga ega ekanligini ko’rsatib turibdi.
Shu sababli G’arb mamlakatlaridagi ta’lim muassasalarida keys-stadi metodidan, ya’ni keyslardan foydalanish o’quv rejasining 25 % ini tashkil qiladi. Shu munosabat bilan ta’lim muassasalarida hayotiy vaziyatdan foydalanishning ahamiyati haqida qisqacha to’xtalib o’tamiz.