PEDAGOGIKA
2016, 4-son
32
Ta’lim jarayonining birlamchi boshlang‘ich unsuri sifatida alohida olingan
mashg‘ulot yoki mashg‘ulotlar turkumi tizimli yondashuv nuqtayi nazaridan tahlil
qilinganda, ularning yaxlitligi о‘quv materiali taqdimoti, dars qismlari, о‘quv
vazifalarining qо‘yilishida uzviylik qanchalik ta’minlanishiga bog‘liqligi aniqlanadi.
Determinizm umumilmiy ta’moyiliga kо‘ra bunday uzviylikning omillarini
qidirishga undaydi
1
. Bunday izlanishda psixologiya fani qidiruv jarayonini, avvalo,
ta’limiy munosabatlar ishtirokchilari faoliyati va individual xususiyatlari sohasiga
yо‘naltiradi.
Ma’lumki, uzviylik narsa-hodisalarning chambarchas bog‘liqligi, о‘zaro
ajralmasligini anglatadi
2
. Umumiy ravishda uzviylik haqida gap ketganda, turli
tuzulmalar о‘rtasidagi birdamlik, hamkorlikka urg‘u beriladi
3
. Alohida olingan
dars mashg‘uloti miqyosida uzviylik tamoyilining rо‘yobga chiqarilishi kо‘p
jihatdan pedagogning о‘z faoliyatida qanchalik izchil bо‘la olishiga bog‘liqligini
tushunish qiyin emas. Izchillik esa, avvalo, muntazamlikka asoslanadi.
Muntazamlik doimiylikni, tartibli takrorlanishni nazarda tutadi. Demak, о‘qituvchi
ta’lim jarayonida uzviylikni ta’minlashi uchun ma’lum tartiblashgan,
rejalashtirilgan harakatlarni vaqt va kо‘lam, kuch va jadallik kо‘rsatkichlari
bо‘yicha muntazam amalga oshirib, izchillikka erishish talab qilinadi. Shubhasiz,
о‘qituvchining bu sohada kasbiy kompetentligini namoyon eta olishi uning
pedagogik faoliyatga individual-psixologik jihatdan qanchalik tayyorligiga bog‘liq
bо‘ladi. Bizning fikrimizcha, bunday tayyorgarlik zamiridagi muhim psixologik
tuzilmalardan biri simmetriya hissi bо‘lishi mumkin.
Ma’lumki, “simmetriya” deganda biror narsaning biror nuqta, tо‘g‘ri chiziq
yoki tekislikka nisbatan qarama-qarshi tomonlarda bо‘ladigan qismlar
joylashishidagi mutanosiblik, о‘xshashlik, moslik, uyg‘unlik tushuniladi
4
.
Simmetriya hodisasini umumilmiy muammo sifatida birinchilardan bо‘lib
asoslashga uringan nemis matematigi G. Veyl: “simmetriya – odamlar kо‘p
1
Карако П. С.
Детерминизм и целевая причина в системе современного научного знания //
Вестник Полесского государственного университета. Серия гуманитарных наук. 2009.
– № 1. – С. 9.
2
Ўзбек тилининг изоҳли луғати. – Тошкент: Ўзбекистон миллий энциклопедияси, 2008.
– Ж. 4. – Б. 266.
3
Do'stlaringiz bilan baham: