Педагогика олий билимгоҳи «Дефектология» ихтисослиги талабалари учун уқув қўлланма

(х
товуши бола нутқида 
бўлса) 
ва 
х
товушини 
талаф ф уз 
қилиш 
вақтида овоз 
қўшиб 
талаф ф уз 
қилиш 
буюрилади, бунда 
х
товуши ўрнига ғ товуши ҳосил бўлади. 
Ҳосил бўлган ғ товуши бўғинларда, сўзларда, гап л ар д а ва 
ш еърларда м устаҳкам ланади.
П арагам м ацизм да 
г
товуши 
д
ва 
т
товуш ларига, ғ товуши 
ц
товуш ларига алмаштирилишини назарда тутиб, ю қорида баён 
этилганлардан таш қари 
г
ва 
д, г
ва 
т,
ғ ва 
ц
товуш ларини бир- 
биридан ф арқлаш бўйича оғзаки ва ёзма м аш қлар ўткази- 
лади.
Б о л ал а р д а товуш лар талаф ф узи ҳолатини текш ириш
Товушлар талаф ф узида камчилиги бўлган болалар нутқини 
ўз вақтида ва тўлиқ текшириш муҳим аҳамиятга эга. Б и з бола- 
лар д а нутқ камчиликларини ў з вақтида аниқлаш имиз учун 
ўтказиладиган логопедик текшириш ишларимизни 4 ёш дан кичик 
бўлмаган болаларда ўтказиш имиз м ақсадга мувофиқ ҳисобла- 
нади.

---

Д ислалик болалар н у тқ и тг логопедик текш ириш да аввало 
артикуляцион аппарат аъзоларинйнг тузилиши ®а ҳаракатини 
батаф сил ўрганиш лозим. Сўнг товуш лар талаф ф узи чуқур тек- 
ш ирилади.
Шуни ҳам таъкидлаш керакки, болалар нутқини текшириш- 
дан аввал улар ҳақида керак бўлган анамнестик м аълумотлар- 
ни тўплаш ва ўрганиш тавсия этилади.
Анамнезни ўрганиш усули
Текширишнинг асосий босқичида логопед бола ҳақидаги 
анамнестик м аълумотларни а>ниқлаш м ақсадида ота-оналар 
билан суҳбат ўтказади . Ота-оналар билан суҳбатда логопед 
оилада бўлиб ўтган алоҳида аҳамиятга эга бўлган ҳодисалар- 
ни ва шунга боғлиқ бўлган боланинг умумий, мотор, нутқий 
тараққиётининг ўзига хос томонларини аниқлайди. Шу билан 
бирга боланинг пренатал (туғруқгача), натал (туғруқ вақти ), 
постнатал (туғруқдан кейинги) д аврлардаги тараққиётининг 
ўзига хос томонлари аниқланади. Бу тахминан қуйидагича олиб 
борилади.