Аудиторлик малака сертификатни расмийлаштириш ва уни тугатиш тартиби

8-вариант
Аудиторлик малака сертификатни расмийлаштириш ва уни тугатиш тартиби
«Аудиторлик фаолияти тўғрисида» Ўзбекистон

Республикаси қонуни мустақил аудиторлик ф аолиятини амалга

ош ириш нинг ҳуқуқий асосларини белгилаб беради. Аудит соҳаси

(иқтисодий субъектлар фдолиятини текш ириш ) ва унинг мақсади

аниқлаб берилган. Қ онунда ихтиёрий (ташаббусли) аудиторли1С

текш ириш дан таш қари мажбурий текш ириш ҳам келтирилган.

Қонунга м увоф иқ ж исм оний ш ахслар - аудиторлар ва

ю ридик ш ахслар - аудиторлик ф ирм алари аудиторлик фаолияти

билан ш уғулланишга ҳақлидир.

Янги таҳрирдаги «Аудиторлик ф аолияти тўғрисида»ги 2003

йил 26 майда қабул қилинган қонунда аудиторлик фаолияти

таркибига кирадиган иш турлари, аудиторлик ф ирмаларининг

ҳуқуқлари ва бурчлари хам да уларнинг буюртмачилар билан

ўзаро муносабатлари белгилаб берилган. Аудиторлик текш ириш и

натиж аларини, ҳисобот ва аудитор хулосасини расмийлаш тириш

қоидалари келтирилган.

Вазирлар М ахкамасининг 2000 йил 22 октябрдаги

«Аудиторлик ф аолиятини такомиллаш тириш ва аудиторлик

текш ириш ларининг ахамиятйни ош ириш тўғрисида»ги 365 сонли

қарорида аудитор мутахассис ҳуқуқини олиш учун аттестация

амали ва аудиторлик ф аолияти билан шуғулланиш ҳуқуқи учун

лицензиялаш тартиби белгиланган.

Ў збекистон Республикасида аудиторлик ф аолиятининг

иккита йўналиш и бўйича малака аттестатлари ва лицензиялар

бўлиш и назарда тугилган:

• умумий аудит (хўжалик юритувчи субъектлар бўйича аудит

угказиш );

• банк аудити.

А ггестациялаш ни угказиш тартиби Вазирлар М ахкамасиниг г

2000 йил 22 сентябридаги 365-сон қарорига ҳамда Ўзбекистон

Республикаси П резидентининг 2007 й. 4 апрелдаги П Қ-615 сон
қарорига м увоф иқ тасдиқланган аудиторлик таш китлотлари

тўғрисида»ги Н изомга асосан амалга ош ирилади. М азкур

низомга м увоф иқ қуйидаги талаблар белгилаб қўйилган:

• Умумий қоидалар

• Л иц ензия олиш учун тақцим этиладиган ҳужжатлар

• Л ицензия олиш учун ҳужжатларни кўриб чиқиш тартиби

• Л иц ензия бериш ёки лицензия бериш ни рад этиш т>трисида

қарор қабул қилиш тартиби

• Л ицензияни қайта расмийлаш тириш ва ду(>ликат бериш

тартиби

• А удиторлик таш килотига нисбатан қўйиладиган лицензия

талаблари ва шартлари

е Л иц ензия талаблари ва ш аргларига риоя қилиниш и устидан

назорат ўрнатиш

• Л ицензиянинг амал қилиниш ини тўхтатиб қуйиш , тўхтатиш,

тиклаш ва бекор қилиш тартиби

• Аудиторлик ф аолиятини амалга ош ириш учун лицензияга эга

бўлган аудиторлик таш килотларининг реестрини юртиш

• Л ицензияловчи органнинг қарорлари устидан ш икоят қилиш .

Аудитор малака сертиф иката ж исмоний шахсга, б аш ар1И у

аудиторлик таш килоти штатида бўлса ёки у билан аудиторлик

таш килоти фуқаролик-ҳуқуқий тусдаги ш артнома тузган бўлса,

аудиторлик текш ирувини амалга ош ириш ҳуқуқини беради.

М алака сертиф икатига эга бўлган ҳар бир аудитор малака

сертификатини олган йилдан кейинги йилдан эьтиборан ҳар бир

йил мобайнида республика ^ аудиторлар ж амоат бирлаш маси

билан келиш илган ҳолда Ўзбекистон Республикаси М олия

вазирлиги том окидан тасдиқланган малака ош ириш дастурлари

бўйича 60 соатдан кам бўлмаган ҳажмда малака ош ириш

курсларини утиши ш арг. Аудитор малака сертиф иката

Ўзбекистон Республикаси М олия вазирлиги том онидан, агар

даъвогар малака имтиҳонини муваффақиятли топш ирган бўлса,

берилади.

Аудитор малака сертификатини олиш га даъвогар қуйидаги

талабларга жавоб бериш и керак:

1) Ўзбекистон Республикаси олий таълим муассасаларида

олинган олий иқтисодий маълумотга ёки хорижий давлатларнинг

олий таълим муассасаларида олинган ҳамда қонун ҳужжатларига

мувоф иқ Ўзбекргстон Республикасидаги таълимга эквивалиент

деб тан олинган олий иқтисодий маълумотга эга бўлиш ва

охирги ўн йил ичида камида уч ииллик бухгалтерия ҳисоби,

аудит, молиявий ёки солиқ назорати соҳасида ёхуд шу соҳаларда

даре бериш амалий иш стажига (шу жумладан ўриндош лик

бўйича) эга бўлиш; ёки Ў збекистон Республикаси олий таълим

муассасаларида олинган иқтисодий бўлмаган олий маълумот ёхуд

хорижий давлатларнинг таълим муассасаларида олинган ҳамда

қонун ҳужжатларига м увоф иқ Ўзбекистон Республи касидаги

таълимга эквивалиент деб тан олинган иқтисодий бўлмаган олий

маълумот билан охирги ўн йил ичида камида 5 йил аудитор, бош

бухгалтер, тафтиш чи ёки соли қ инспектори сифатида иш стажига

эга бўлиш, шу жумладан ўриндош лик бўйича; ёхуд Ўзбекистон

Республикасида ёки хорижий давлатларда (қонун ҳужжатларига

мувоф иқ ностриф икадиялаш ўтказилганлиги шарти билан)

олинган иқтисодиёт ф анлари номзоди (доктори) илмий даражага

эга бўлиш;

2) республика аудиторлар ж амоат бирлаш маси билан

келиш ган ҳолда Ўзбекистон Республикаси М олия вазирлиги

томонидан тасдикданадиган таълим дастури асосида

аудиторларни тайёрлаш марказларида махсус тайёргарликдан

у т и л и т и С ергиф и катл ан ган бухгалтер-ам ал и ётч и (САР)" ёки

"С ертификатланган халқаро проф ессионал бухгалтер (CIPA)"

сергификатлаш доирасида профессионал бухгалтерларни халқаро

сертификатлаш дастури бўйича "М олиявий ҳисоб" ф анини

муваффақиятли топш ирганлиги тўғрисида ҳужжатнинг мавжуд

бўлиши; "С ерзификатланган бухгалтер-амазиётчи (САР)"

серзиф икатига ёки "С ертификатланган халқаро профессионал

бухгалтер (CIPA)" сертификатига қамда Ў збекистон Республикаси

ҳудудида иқтисодий соҳаларда 5 йилдан кам бўлмаган иш

стажига эга бўлган даъвогарларга аудиторларни тайёрлаш

марказларида махсус тайёргарликдан ўтмасдан малака

имтиҳонини топш ириш га рухеат берилади.

Аудитор малака сертиф икатини олиш га даъвогар Ўзбекистон

Республикаси М олия вазирлигига қуйидаги ҳужжатларни илова

қилган ҳолда малака им тиҳонини топш ириш га рухеат бериш

тўғрисида ариза (махсус ш аклга биноан) топш иради:

1) тўлдирилган анкета (махсус ш аклга биноан);

2) маълумот тўғрисидаги диплом ёки иқтисодиёт фанлари

номзоди (доктори) илмий дараж асини олган ли к тўғрисидаги

диплом нинг ҳ;/жжатни берган муассаса томонидан белгиланган

тартибда тасдикланган ёки нотариал тасдиқланган кўчирма

нусхаси;

ёки маълумот ёки илмий дараж а тўғрисидаги хорижий

ҳужжатнинг эквивалентлигини тан олиш тўғрисидаги ваколатли

давлат органи гувоҳиомасининг ҳужжатни берган муассаса

томонидан белгиланган тартибда тасдиқланган ёки нотариал
часдикумнган кўчирма нусхаси (хорижий таълим муассасаларида

олинган олий маълумот ёки илмий дараж а тўғрисидаги дипломга

эга булинганда);

3) меҳнат дафтарчасидан нотариал тасдикданган кўчирма

(ўриндош лик бўйича меҳнат стажи мавжуд бўлган такдирда бу

ҳақида меҳнат дафтарчасига қайд қилинган ҳолда);

4) иккита фотосурат (3 х 4);

5) аудиторларни тайёрлаш м арказларида махсус таълим

олинганлиги тўғрисидаги ҳужжатнинг ас л нусхаси (ушбу ҳужжат,

агар >Хиш тугатилган санадан бошлаб ҳужжатларни топш ириш

санасигача бир йилдан кўп бўлмаган вақтда ўтган бўлса, ҳақиқий

;у1собланади) ва "С ертификатланган бухгалтер-амалиётчи (САР)"

ёки "Сертификатланган халқаро проф ессионал бухгалтер (С1РА)"

сертификатлаш доирасида профессионш ! бухгалтерларни халқаро

сертификатлаш дастури бўйича "М олиявий ҳисоб" ф анини

]луваффақиятли топш ирганлиги тўғрисида ҳужжатнинг ушбу

:^ужжатни берган муассаса томонидан белгиланган тартибда

гасдиқланган ёки нотариал тасдиқланган кўчирма нусхаси; ёки

"С ертификатланган бухгалтер- амал иётч и (САР)" ва

"Сертиф икатланган халқаро профессионал бухгалтер (CIPA)"

сетрификатларнинг ҳужжатни берган муассаса томонидан

белгиланган тартибда тасдиқланган ёки нотариал тасдиқланган

хўчирма нусхаси;

6) малака сертификатини бериш учун энг кам ойлик иш

Хақининг 1,5 баравари миқдорида йиғим тўланганлиги тўғрисида

гувоҳлик берувчи банк тўлов ҳужжати.

И мтиҳон билети тўрт қисмдан иборат, уларнинг ҳар бирида

назарий қисм ва қуйидаги ф анлар бўйича ам алий вазифа мавжуа

бўлади:

1-қисм . М олиявий ҳисоб.

2-қисм. Бош қарув ҳисоби, м олиявий менежмент ва м олиявий

та\ли л.

3-қисм. Аудит.

4-қисм. С олиққа тортиш ва тадбиркорлик фаолиятини

ҳуқуқий тартибга солиш .

И мтиҳон билети тў|)т қи см ини нг ҳар бири бўйича жавоблар

(шу жумладан масалани ечиш ) беш балли тизим бўйича

баҳоланади. И мтиҳон билети бўйича камида 15 балл олган

даъвогарлар имтиҳонни муваффақиятли топш ирган ҳисобланади.

М алака имтиҳони ўтказилаётганда қонунлар ва йўриқнома

материалларидан, маъл^тлот берувчи ва махсус адабиётларда ч

ф ойдаланиш , бош қа даъвогарлар билан гаплашиш ман қилинади.

Ушбу талабларни бузгаН даъвогарлар аудиториядан чиқариладл

ва малака им тиҳонини топш ирм аган деб ҳисобланади. Бегона

шахслар ва кузатувчиларнинг м алака имтиҳонида ҳозир

бўлиш ларига иж озат берилмайди. Тест имтиҳонини ўтказиш га

ажратилган вақг тугагач, даъвогарлар тестлар ва уларга

жавобларни имтиҳон ком иссиясига топш ириш лари шарт.

. Малака сертификатининг амал қилишини тугатиш ва уни бекор қилиш тартиби
46. Малака сертификатининг амал қилишини тугатиш учун қуйидагилар асос бўлади:
аудиторнинг аризаси;
аудиторлик текшируви давомида аудитор олинган маълумотларни аудиторлик текшируви буюртмачисининг рухсатисиз учинчи шахсларга бериши, қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно;
аудиторлик фаолиятини амалга ошираётганда қонун ҳужжатлари талабларини мунтазам ёки бир марта қўпол равишда бузганлик;
аудиторлик текшируви ўтказишда аниқланган, хўжалик юритувчи субъектнинг бухгалтерия ҳисоби юритиш, шунингдек молиявий ҳисоботни тузиш бўйича белгилаб қўйилган талабларни бузиш фактларининг аудитор томонидан яширилганлиги;
аудиторлик фаолиятида уч йил давомида иштирок этмаслик;
аудиторнинг малака сертификати бошқа шахсга топширилган бўлиб, мазкур шахс ушбу ҳужжатни аудиторлик фаолиятида иштирок этиш учун ўз номидан фойдаланиш мақсадида ишлатганлик фактининг аниқланганлиги;
суднинг муайян лавозимларни эгаллаш ёки молия-хўжалик муносабатлари соҳасида муайян фаолият билан шуғулланиш ҳуқуқидан маҳрум қилиш тариқасидаги жазони назарда тутувчи ҳукмининг қонуний кучга кирганлиги;
фуқарони белгиланган тартибда муомалага лаёқатсиз ёки муомала лаёқати чекланган деб топиш тўғрисидаги суд қарори.
47. Аудиторлик фаолиятини амалга ошираётганда қуйидаги ҳолатлар қонун ҳужжатлари талабларини бир марта қўпол равишда бузиш деб топилади:
қасддан сохта аудиторлик хулосасини тузиш;
аудиторлик текширувини ўтказишдаги махфий ахборотни буюртмачининг рухсатисиз ошкор қилиш (қонун ҳужжатларида назарда тутилган ҳоллар бундан мустасно);
аудиторлик текширувини ўтказишда аниқланган хўжалик юритувчи субъект томонидан бухгалтерия ҳисобини юритиш, шунингдек молиявий ҳисоботни тузиш бўйича белгиланган талабларни бузиш фактларининг аудитор томонидан яширилиши;
малака сертификатини бошқа шахсга унинг ушбу ҳужжатдан ўз номидан аудиторлик фаолиятида иштирок этиш учун фойдаланиш мақсадида бериш фактининг аниқланиши;
аудиторнинг назорат қилувчи ёки ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари томонидан ўтказиладиган текширишларда аудиторлик ташкилоти ва ушбу органлар ўртасида шартнома тузмасдан мутахассис сифатида иштирок этиши;
аудиторнинг бир вақтнинг ўзида биттадан ортиқ аудиторлик ташкилотида аудиторлик фаолиятини амалга ошириши;
аудитор бир вақтнинг ўзида биттадан кўп аудиторлик ташкилотида муассис (иштирокчи) бўлиши фактининг аниқланиши;
ҳар йилги малака оширишдан ўтмаслик.
48. Малака сертификатининг амал қилиши уни тугатиш тўғрисидаги қарор қабул қилинган санадан бошлаб тугатилади, мазкур банднинг иккинчи хатбошисида назарда тутилган ҳолат бундан мустасно.
Аудиторлик ташкилоти лицензиясининг амал қилишини тугатишга сабаб бўлган қоидабузарликларга йўл қўйган аудиторлик ташкилоти раҳбарининг, шунингдек аудиторнинг малака сертификати амал қилиши лицензиянинг амал қилишини тугатиш тўғрисидаги қарор қабул қилинган санадан эътиборан тугатилади.
49. Малака сертификати қуйидаги ҳолларда бекор қилинади:
Вазирликнинг малака сертификатини бериш тўғрисидаги қарори ноқонуний эканлиги аниқланганда;
малака сертификати сохта ҳужжатлардан фойдаланган ҳолда олинганлиги факти аниқланганда.
50. Малака сертификатини бекор қилиш тўғрисидаги қарор малака сертификати берилган санадан бошлаб амал қилади.
51. Қонун ҳужжатларини бузганлик учун малака сертификати бекор қилинган ёки малака сертификатининг амал қилиши тугатилган аудиторлар, малака сертификати бекор қилинган ёхуд амал қилиши тугатилган санадан бошлаб уч йил мобайнида малака сертификатини такроран олиш учун мурожаат қилиш ҳуқуқига эга эмас.
52. Малака сертификатини бекор қилиш ёки унинг амал қилишини тугатиш тўғрисидаги қарор оммавий ахборот воситаларида эълон қилинади.
53. Малака сертификатини бекор қилиш ёки унинг амал қилишини тугатиш тўғрисидаги қарори беш кунлик муддатда аудиторга ва ушбу аудитор хизмат кўрсатаётган аудиторлик ташкилотига юборилади.
54. Аудитор малака сертификатини бекор қилиш ёки амал қилишини тугатиш тўғрисидаги қарорни олган кундан бошлаб 10 кун мобайнида ўз малака сертификатини Вазирликка белгиланган тартибда йўқ қилиш учун қайтариши шарт.
55. Вазирликнинг малака сертификатини амал қилишини тугатиш ёки уни бекор қилиш тўғрисидаги қарори устидан қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда судга шикоят қилиниши мумкин.