Pedagogika kafedrasi

3-masala. Bola tarbiyasining vorisiyligi xususida 
Tarbiyaning vorisiylik xususiyati faqat hozirgi zamon pedagogika fanida 
emas, balki qadim zamonlardayoq xalq pedagogikasi manbalarida ta‘kidlangan. 
Shuning uchun biz xalq pedagogikasi durdonalaridan yoshlar tarbiyasi borasida 
foydalanishimiz davr talabidir. 
CHunki: “Eskini o’zlashtirgan va yangini tushunishga qodir insongina 
tarbiyachi bo’la oladi”(Konfutsiy. Qarang: Barkamol avlod orzusi. Tuzuvchilar: 
Sh. Qurbonov va b. T., “SHarq” 1998.114-b.). 
Oila noyob va yaqin qon-qarindoshlik hissiyoti asosiga qurilgan jamoa. Bola 
o’zining eng ardoqli hissiyotlarini oila a‘zolari bilan baham ko’radi. Oilaning ichki 
munosabatlarida ota-onaning o’rni g’oyat kattadir. Unda ota-onaning tarbiyaviy 
ta‘siri bolaning axloqiy sifatlarini shakllantirishga yordam beradi. Chunki, bola 
muhim tarbiyaviy sifatlarni ota-onadan, oila a‘zolaridan urganadi.Ug’il otasiga 

---

131 
yoki akalariga, qiz esa onasi yoki opalariga o’xshashga harakat qiladi. Shu 
maqsadda bola oilada kattalarning xatti-harakatlariga taqlid qiladi. Ularni zimdan 
kuzatib, o’zi uchun ma‘qul sifatlarni o’zlashtirib oladi. Shuning uchun xalqda 
balalar haqida fikr yuritilganda uning otasi yoki boshqa biror qarindoshiga o’xshab 
ketishi haqida aytiladi. Hatto, kelin tanlash, turmushga berishda ham oilasi, ota-
onasi surishtiriladi. Masalan: 
“Onasini ko’rib, qizini ol!” 
Inson shaxsidagi tarbiyaviy sifatlar har doim ochiq namoyon bo’lavermaydi. 
Insoning ichki dunyosini bilish uchun uni ba‘zan yillar davomida kuzatishga 
to’g’ri keladi. Hayotda kishi o’zi bilmagan holda gohida bolalikdan uz oilasida
ongiga singgan tarbiyaviy sifatlarni namoyon qiladi. Quyida yuqoridagi fikrlar o’z 
aksini topgan: 
“Qariysan, qartasan asl naslingga tortasan” 
va boshqalar. 
“Qush uyasida ko’rganini qiladi” va b. 
“Ilonning bolasi-ilon, 
CHayonning bolasi-chayon”. 
Tarbiyadagi vorisiylik tarixan keksa avlodlardan kelajak avlodlarga meros 
sifatida o’tadi. Har bir millat va xalqning o’z milliy tarbiya metodlari shu millat 
birga yashaydi. Hayotda tajribasiz yoshlarga keksalardan pand-nasihat olish, 
o’rganish tavsiya etiladi. Ayniqsa, vatanparvarlik, insonparvarlik, do’stlik, 
mehnatsevarlik, tarbiyasiga doir tarbiyaviy o’gitlar hozdirgi davr uchun ham 
qimmatlidir. Shuning uchun xalq pedagogikasida keksalarni e‘zozlashga undaladi. 
Prezidentimiz tomonidan 2002 yil - “Qariyalarni qadrlash yili”deb e‘lon 
qilinganligi ham xalqimizda tarbiyaning vorisiyligiga misol bo’la oladi. 
Shuningdek, “Qari bilganni pari bilmas”, “Qarisi bor uyning parisi bor” kabi 
maqollar shular jumlasidandir. 
Adabiyotlar: 
1.
Barkamol avlod orzusi. Tuzuvchi-mualliflar: Sh. Qurbonov va b Toshkent 
“SHarq”, 1988. 
2.
barkamol avlod . O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. Toshkent 
“O’zbekiston”, 1997. 
3.
Hoshimov K H va b. Pedagogika tarixi T “O’qituvchi”, 1996. 
4.
Xasanboev J. Va b Pedagogika tarixi. T. “O’qituvchi”, 1996. 
5. O’rta Osiyoda pedagogik fikr taraqqiyoti tarixidan. Tuzuvchi-mualliflar: 
M. Xayrullaev, N. Hatomov va b. TOshkent. “FAN”, 1997. 
6. Jumaeva X. Folklar va tarbiya. T. “O’qituvchi”, 1980. 
7.
Mutalipova M.J. Xalq pedagogikasi – T.: Alisher Navoiy nomidagi 
O‘zbekiston milliy kutubxonasi nashriyoti, 2011 y. 
8. Joyce, B., Calhoun, E., Hopkins, D «Pedagogy, Teaching Practices» 
2004,
9.Pedagogy, Curriculum, Teaching Practices and Teacher Education in 
Developing Countries 

---

132