Pedagogika kafedrasi

biri teng bo‘lib, u – (10 
+ X) /3 + X bo‘lgani uchun bundan 10/3=-2/3*x va x=5
2-masala.
Vafot etgan kishining xotini, uning bitta ota va onadan ikki ukasi 
va ikki singlisi qolgan va u boshqa bir odamga o‘z molining to‘qqizdan birini 
vasiyat qilgan. Qoidasi bunday: agar sen merosning bo‘laklarini qirq sakkiz 

---

98 
qismdan iborat desang, uning (sanog‘ini) aniqlagan bo‘lasan. Sen bilasanki, agar 
molning hammasidan to‘qqizdan birini ayirsang, sakkizdan to‘qqizi qoladi va 
ayrilayotgan qolayotganning sakkizdan biriga teng. To‘qqizdan sakkizta uning 
sakkizdan birini qo‘sh va qirq sakkizta uning sakkizdan birini, bu olti, qo‘sh, bu 
bilan sening moling to‘liq bo‘ladi. Ellik to‘rt hosil bo‘ladi. To‘qqizdan biri vasiyat 
qilingan kishi bundan oltisini, ya’ni butun molning to‘qqizdan birini oladi. 
Qolganini, ya’ni qirq sakkizni merosxo‘rlar orasida ularning ulushiga ko‘ra 
taqsimlanadi. 
1 Izoh.
Islomda meros taqsim qilish huquqi shariat qonuniga ko‘ra 
belgilangan bo‘lib, unga Qur’oni Karimdagi “Niso” surasining 11-12-oyatlari asos 
qilib olingan: “Alloh farzandlaringizga (tegishli meros) haqida bir o‘g‘il uchun ikki 
qiz ulushi barobarida meros berishni amr qilur. Agar merosxo‘rlar ikkidan ortiq 
bo‘lsa, ularga er qoldirgan narsaning uchdan ikkisi, agar yakka qiz bo‘lsa, unga 
(merosning) yarmi tegur. Agar marhumning farzandi bo‘lsa, ota-onasining har 
biriga qoldirgan merosidan oltidan biri tegur. Endi agar farzand bo‘lmay, faqat ota-
onasi (merosxo‘r) bo‘lsa, u holda onasiga uchdan bir tegur (qolgani otasiga 
qoladi). Agar uning aka-ukalari bo‘lsa, onasiga oltidan biri tegur. (Qolgan qismi 
otasiga tegadi, zero marhumning aka-ukalarini yedirib-kiydirish va uylab-joylash 
otaning zimmasidadir. Bu taqsimotlar). Marhum qilgan vasiyat va uning qarzlari 
ado etilganidan keyin bo‘lur. Ota-onalaringizning qaysi birlari sizlar uchun foydasi 
teguvchiroq ekanini bilmaysizlar. (Binobarin o‘zingizga qolsa, meros taqsimotini 
ham adolat bilan hal qila olmaysiz. Shu boisdan kimga qancha meros tegishi) 
Alloh tomonidan qat’iy farz qilib qo‘yildi. Albatta, Alloh bilim va hikmat egasi 
bo‘lgan zotdir. Sizlarga xotinlaringiz qoldirgan merosdan – agar ulardan farzand 
qolmagan bo‘lsa, yarmi tegur. Endi agar ularning farzandlari qolgan bo‘lsa, 
sizlarga ularning merosidan to‘rtdan bir tegur. (Bu taqsimot) marhuma qilgan 
vasiyat va uning qarzlari ado etilgandan keyin bo‘lur. Ularga (xotinlaringizga) 
sizlar qoldirgan merosdan agar – sizlardan farzand qolmagan bo‘lsa – to‘rtdan bir 
tegur. Endi agar sizlarning farzandingiz qolgan bo‘lsa, ularga sizning 
merosingizdan sakkizdan bir tegur. (Bu taqsimotlar) sizlar qilgan vasiyat va 
qarzlaringiz ado qilingandan keyin bo‘lur. Agar merosi qolayotgan erkak yoki 
ayolning na ota va na onasi bo‘lmay, (ona tomonidan) bir aka yoki ukasi yoxud bir 
opa yoki singlisi qolgan bo‘lsa, ularning ikkovidan har biriga oltidan bir tegur. 
Endi agar ular birdan ortiq bo‘lsalar, ular merosini uchdan bir hissasiga teng sherik 
bo‘lur. (Bu taqsimotlar) merosxo‘rlari zarar yetkazmaydigan holda qilingan vasiyat 
va qarzlar ado qilingandan keyin bo‘lur”.