Pedagogika 017, 3-son Bosh muharrir

To‘xliyev Boqijon,
filologiya fanlari doktori, TDSHI professori.
 
E-mail: 
[e-mail]
 
B. To‘xliyev
*
IJTIMOIY VA GUMANITAR FANLAR TA’LIMI 

---

PEDAGOGIKA 
2017, 3-son
 
 
88 
yuksaltirishda, jamiyatimizda ezgu insoniy fazilatlarni kamol toptirishda 
shunchalik qudratli ma’rifiy qurolga ega bо‘lamiz”
1
. 
Navoiy ijodida ishq mavzusi nihoyatda salmoqli о‘rin tutadi. Mumtoz 
falsafiy, pedagogik qarashlarda, xususan, ularning namoyon bо‘lish shakllaridan 
biri bо‘lgan badiiy adabiyotda ishq insonni barcha nomunosib fe’l-u atvordan, 
nomunosib xatti-harakatlardan asrovchi, insonni tom ma’noda poklovchi hodisa 
sifatida e’tirof etiladi. Ishq yonib turgan gulxandirki, butun insoniyatning 
kо‘zidagi nur va safo, insoniyat tojining zebi va bahosi ham u tufaylidir. 
Ishq – insonga tabiiy ravishda berilgan pokiza tuyg‘u. Kapalak shu’laga 
intilgani kabi inson ham ishq ishtiyoqi bilan yashaydi: 
Ul quyosh ishqidin о‘rtanma deding, vahki, kishi
Sham’din kuyma debon, bermadi parvonag‘a pand
2
. 
Oshiq ham oddiy bir inson. U ham boshqalarga о‘xshab sevishi, rashk 
qilishi, qizg‘anishi mumkin, ammo bu hodisalarning shoirona ifodasi kishini 
hayratda qoldiradi: 
Tushta kо‘rdum yorni xandon raqibin о‘truda, 
Rashkdin har lahza tish qirchildaturman uyquda
3
. 
Lirik qahramon – oshiq shu darajada yorni qizg‘anadiki, u yorning raqib 
bilan rо‘parama-rо‘para turganini hatto tushida kо‘rsa ham, ruhiy muvozanatini 
yо‘qotadi, tishlarini uzluksiz (har lahza) g‘ijirlatish bilan о‘z munosabatini 
bildiradi.
Dunyoviy va tasavvufiy ishqning farqi bor. Haqiqiy ishq-muhabbat dunyo 
mol-u mulkiga mehr bilan sig‘isholmaydi. Kо‘nglida muhabbat tuyg‘usi 
bо‘lmaganlargina dunyoviy ne’matlarga kо‘ngil qо‘yadi: 
Bilki, yо‘qtur kо‘nglida ishqu muhabbatdin asar, 
Kimki davron ichra bо‘lsa kо‘ngli molu johda
4
.
Ishq olam hodisalariga tiyrak nazar bilan qarash imkonini beradi. Ishqsiz 
kо‘ngil о‘chib qolgan chо‘g‘ bilan barobardir: 
Ishq raf’ о‘lg‘och kо‘ngulga yо‘qturur juz tiyralik, 
Ul sifatkim, shu’lasi о‘chgach bо‘lur axgar qaro
5
. 
1