Pedagogika 016, 1-son Bosh muharrir

Тўхлиев Б. Адабиёт ўқитиш методикаси. – Тошкент: Навоий, 2010. – Б. 87. 

---

PEDAGOGIKA
2016, 1-son
 
 
105 
Shu о‘rinda fanlararo aloqadorlikdan unumli foydalanib, asarda 
tasvirlangan voqea-hodisalar, qahramonlarning tarixiy salmog‘i, badiiy qiyofasiga 
qiyosiy munosabat bildiriladi. Bunda bevosita tarix faniga murojaat qilish 
mumkin. Bu quyidagi savollarga javob izlash orqali amalga oshiriladi: 
1. Dramada qanday tarixiy voqealar va tarixiy shaxslar aks etgan? 
2. Drama voqealari sodir bо‘lgan davr va u yaratilgan vaqt о‘rtasida qanday 
bog‘liqlik mavjud? Badiiy asarda makon va zamon munosabati haqida fikr 
bildiring. 
3. Fitrat nega aynan Abulfayzxon hukmronlik qilgan tarixiy vaziyatlarga 
munosabat bildirdi? Aynan shu tarixiy ziddiyatlarni tasvirlashdan dramaturgning 
poetik maqsadi nima? 
4. Tarixiy haqiqat va badiiy tо‘qima tushunchalariga izoh bering. 
5. Tarixiy ziddiyatlar, turmushdagi keskin vaziyatlarning inson shaxsi va 
ma’naviyatiga ta’siri qaysi xarakterlar faoliyati orqali keng ochib berilgan? kabi bir 
qator savollar yordamida о‘quvchilarning tarix fanidan о‘zlashtirgan bilim va 
kо‘nikmalarini qayta jonlantirish imkoniyati paydo bо‘ladi. Shuningdek, mazkur 
savollarga javob izlash jarayonida о‘quvchilar asar ichiga yanada chuqurroq kirib, 
uning tarixiy salmog‘ini teran ilg‘ashlari, badiiy ifoda jozibasini tо‘la his qilishlari 
uchun ham keng yо‘l ochiladi va tarixiy asar badiiyati, badiiy asarda tarixiy haqiqat 
tо‘g‘risidagi mavjud tasavvur va taassurotlari boyiydi. Bu yо‘nalishdagi savol-
javoblar deyarli barcha о‘quvchilarni о‘ziga jalb qiladi, ularning diqqatini tortib, 
mushohada yuritishga undaydi, qizg‘in bahs-munozaraga sabab bо‘ladi, qisqasi, 
auditoriyani yanada jonlantiradi, chunki tarix fanida Abulfayzxon hayotini faktik 
materiallarga tayanib о‘rgangan, dramaga tegishli konkret taqdirlar (Hakimbiy – 
Muhammadhakim, Rahimbiy – Muhammadrahim, Nodirshoh, Abdumо‘minxon 
kabilar), muhim tarixiy ziddiyatlar tо‘g‘risida ma’lum tushunchaga ega bо‘lgan 
о‘quvchini bu tarixiy shaxslarning ichki kechinmalari, о‘y-fikrlari, ruhiy iztiroblari, 
ma’naviy olami, insoniy fazilatlari qiziqtirishi tabiiy.
Har qanday tarixiy haqiqat badiiy bо‘yoqdorlikka burkanganda kuchli 
emotsionallik kasb etishini adabiyot necha bor isbotlagan. “Abulfayzxon” 
dramasida ham badiiyatning bunday tamoyillari о‘zining betakror namunasini 
kо‘rsatgan. Unda Abulfayzxon, Hakimbiy va Rahimbiy singari tarixiy shaxslarning 
nafaqat siyosiy faoliyati, balki insoniy qiyofasi ham yetarli darajada badiiy 
gavdalantirilgan. О‘quvchi tasavvurida Abulfayzxon shunchaki tarixiy shaxs – 
Buxoro xoni, noshud va zolim hukmdorlikdan badiiy obraz darajasigacha о‘sib 
boradi, muhim xarakter kasb etadi. Dramadagi bunday holatlar, ayniqsa, xon 

---