Pedagogika 016, 1-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA
2016, 1-son
 
 
104 
Ma’lumki, ta’lim bosqichlarida dramatik asarlar ham boshqa turga mansub 
asarlar qatorida keng о‘rganiladi. “Ta’lim jarayonida о‘quvchi va talabalar 
muayyan dramatik asarlar bilan tanishadilar, bu turning о‘ziga xos badiiy-estetik 
xususiyatlarini о‘zlashtiradilar. Xususan, dramaning ilk namunalari bо‘lmish 
qadimgi Yunon dramaturglari asarlaridan boshlab, jahon adabiyotining ma’lum 
va mashhur sahna asarlarini о‘rganadilar, ayniqsa, о‘zbek dramasining nodir 
namunalari bilan yaqindan tanishadilar”
1
. 
Akademik litsey ta’lim bosqichida ham bu jarayon bevosita davom ettiriladi. 
Maktab ta’lim tizimida ma’lum dramatik asarlar bilan tanishgan, dramaning 
badiiy estetik xususiyatlari tо‘g‘risida muayyan tushuncha va tasavvurga ega 
bо‘lgan о‘quvchi-talaba bu bosqichda dramaturgiyani yana ham chuqurroq 
о‘zlashtiradi, mavjud bilim va kо‘nikmalarini takomillashtiradi, о‘zgacha badiiy 
olam namoyon qiluvchi bu sohaning sirli va nozik jihatlarini ilg‘ashga 
yо‘naltiriladi. 
Xususan, akademik litseylarning III bosqichida о‘zbek daramaturgiya 
san’atining shakllanishi va rivojlanishi uchun samarali hissa qо‘shgan adib 
Abdurauf Fitrat dramalarini о‘rganish va tahlilga tortish rejalashtirilgan.
Akademik litseylarning III bosqichi uchun tuzilgan “Adabiyot” majmuasida 
“Abulfayzxon” dramasidan pardalar berilgan. Bunda dramaning birinchi va 
beshinchi pardalari tafsiloti keltiriladi. Birinchi va beshinchi parda о‘quvchilar 
tomonidan rollarga bо‘lib о‘qilgach, uning sujeti va kompozitsiyasi tahlilga 
tortiladi, voqealar rivojiga munosabat bildiriladi, obrazlar tizimiga tavsif beriladi. 
Bu jarayonni quyidagi reja asosida amalga oshirish mumkin: 
1. Dramadan berilgan parchalarni rollarga ajratib ifodali о‘qish. 
2. Dramaning sujet unsurlarini aniqlash (tugun, voqea rivoji, kulminatsion 
nuqta, yechim kabilar); 
3. Dramaning kompozitsion qurilishini о‘rganish (asar sarlavhasi, voqealar 
sodir bо‘ladigan joy tasviri, qahramonlar xarakteristikasi, drama pardalari, sujet 
va konflikt kabi shakliy komponentlarning asarda joylashish tartibi). 
4. Asarning obrazlar tizimini tahlilga tortish;
5. Dramadagi asosiy obrazlarga tavsif berish; 
6. Dramaning badiiy til xususiyatlari, tasvir imkoniyatlarini yoritish; 
7. Muallifning 
dramaturglik 
mahoratiga 
munosabat 
bildirish; 
8.“Abulfayzxon” dramasining badiiy-estetik qimmati, ma’rifiy ahamiyatini 
belgilash. 
1