Pedagogika 016, 1-son Bosh muharrir

Qosimov K., Fuzailova S., Ne’matovich A. Ona tili. 2-sinf. – Toshkent: Cholpon, 2008. 

---

PEDAGOGIKA
2016, 1-son
 
 
88 
mustahkamlashga qaratiladigan ana shu maqsadlarni nazarda tutishga tо‘g‘ri 
keladi: 1) bilib qо‘yish lozim bо‘lgan ma’lumotni eslay olish kо‘nikma va malakasi; 
2) bilimni amalda qо‘llash kо‘nikma va malakasi. 
“Uzviylashtirilgan Davlat ta’lim standarti va o‘quv dasturi” ona tilidan 
tuzilgan о‘quv dasturining 1-sinf uchun mо‘ljallangan “Ko‘nikma” qismida tovush 
va harfni farqlay olish, harflarni tо‘g‘ri yoza olish, tinish belgilarini о‘rinli qо‘llay 
olish, sо‘zlar orasidagi oraliqni tо‘g‘ri belgilay olish va boshqalar
1
. 1-sinf 
dasturining “Malaka” qismida yozma ish turlari, nutq madaniyatiga doir talablar 
kо‘rsatilgan. Ma’lum bо‘ladiki, til hodisalariga nisbatan faqat kо‘nikmalar tayin 
etilgan. Ularni malaka darajasida egallash nutq mahsulini yaratish jarayoni bilan 
bog‘langan. Bunday sharoitda о‘qituvchi о‘tilayotgan mavzu doirasida bilimlarni 
faqat kо‘nikma darajasida mustahkamlashlar bilan qanoatlanishi mumkin, lekin 
mashqlar bajarish jarayonida kо‘nikma malaka darajasiga yetkazilishi shart. 
Shuning uchun biz bilimdan kо‘nikmaga, kо‘nikmadan malakaga о‘tish chizmasida 
belgilanadigan talablar bо‘lishi kerak degan fikrdamiz. 
Kо‘nikma va malakaning qay biri birlamchi ekanligi masalasida munozaralar 
davom etmoqda. Biz bu munozaralarga aralashmagan holda о‘z nuqtayi 
nazarimizcha ish tutdik. Eslab qolish amali bilan bog‘liq har qanday harakat 
kо‘nikmani egallash jarayoni deb baholanishi kerak. Darslikdan ta’rifni kо‘rib olib 
kitobni yopgan holda aytib berish ham kо‘nikmaning shakllanishi yо‘lidagi 
harakatdir. Ona tili ta’limi metodikasida, boshqa fanlarda bо‘lgani kabi kо‘nikma 
mahorat deb emas, balki dastlabki amaliy harakatlarni egallash jarayoni sifatida 
qaraladi. Bunda biror nutqiy harakat qoidaga tez-tez murojaat etib turish asosida 
bajariladi. Qoida о‘quvchi ongiga singib ketgandan, avtomatik harakat tarziga 
aylangandan keyingina mahorat paydo bо‘ladi, ya’ni malaka egallanadi. 
Kо‘nikma va malakani о‘zaro farqlash о‘qituvchining ish tajribasida о‘ta 
muhim hisoblanadi. U о‘quvchilarga о‘rganilayotgan bilimni mustahkamlashga 
qaratilgan bir-ikki mashqni bajartirar ekan, erishilgan natija kо‘nikma yoki malaka 
darajasiga yetgan-yetmaganligini tashxislay boshlaydi. Mashqlar kо‘nikma 
darajasi bilan yakunlanadigan bо‘lsa, malakani shakllantirish navbatdagi darsda 
davom ettirilishi rejalashtiriladi. О‘qituvchi о‘zi о‘tgan darsni о‘zi baholashi orqali 
mashqlar tizimini takomillashtirish haqida о‘ylay boshlaydi.
Boshlang‘ich sinflarda bilimlar yuzasidan hosil qilinadigan kо‘nikmalarni 
quyidagicha belgilashga harakat qildik: 
1. Terminlarga doir kо‘nikmalar: 
­ tilning bо‘limlari va sathlarini (tegishli terminlarni) darslikdan foydalanib 
yoki daftarga qarab, ba’zan umumiy ma’lumotni eslab ayta olish; 
1
Uzviylashtirilgan Davlat ta’lim standarti va o‘quv dasturi: Ona tili. O‘qish. Matematika. 
Atrofimizdagi olam. Tabiatshunoslik (1-4-sinflar). – Toshkent: RTM, 2010. – B. 12. 

---