Pedagogika 015, 6-son Muassis: Nizomiy nomidagi Toshkent

 Артамонов И. Д.
Иллюзии зрения. – Москва: Физматгиз, 1961. – С. 29. 

---

PEDAGOGIKA
2015, 6-son
 
 
92 
hamda boshqalar kiradi. Yonma-yon tushib turgan qo‘shimcha ranglarning bir-
birini yanada yorqin qilishi kuzatilgan
1
. 
Inson ko‘zining yashil nurlarga nisbatan sezgirligi yuqori ekanligi 
kuzatilgan. Chex biologi Y. Purkine ko‘zning spektral sezgirligi egriligi 
maksimumining kunduzgi yorug‘likdan g‘ira-shiraga o‘tganda qisqa to‘lqin 
tomonga siljishini kashf qildi; bu paytda ko‘zning rangni qabul qilish qobiliyati 
pasayadi. Predmetning rangi predmet joylashgan fonga bog‘liq. Bu holatda 
ravshanlik kontrasti qonuniyati ishlaydi: qorong‘iroq fonda rang yorug‘lashadi 
va yorqin rangda xiralashadi. 
Bugungi kunda fizik metodlardan foydalangan holda suratlarni quyidagi 
ko‘rinishlarda tadqiq qilish mumkin:
 
1. Rasmning qaysi qismiga boshqa qo‘l tekkanligi, ya’ni qo‘shimcha yoki 
qayta chizilganligini aniqlash imkoniyatini beruvchi ultrabinafsha nurlaridagi 
suratlar.
2. Tasvirdan lakni ko‘chirish va bo‘yoqning ustki qatlamlari haqida 
muhokoma qilish, rasmlardagi o‘qib bo‘lmaydigan yozuvlarni o‘qish imkonini 
beruvchi infraqizil nurlarda qayta suratga olish. 
3. Rentgenografiya.
 
Tasvir ichiga chuqur kiruvchi rentgen nurlari 
tasvirning eng chuqur eski qatlamlarini o‘rganishga qulaylik yaratadi, bu yerda 
fotoplyonkaning yorqin qatlamida yoriq qayd qilinadi. 
Fizika va san’atning o‘zaro bog‘lanishlarini ochib berish uchun biz o‘z 
oldimizga bir qator masalalarni qo‘ydik. Turli xil axborot manbalaridan 
foydalanib quyidagi xulosaga keldik: 
1.
Iqtidorli rassomlar yorug‘likni qabul qilish qonunlari, soya va 
yarimsoyaning hosil bo‘lishi, fotometriya, kolorimetriyalardan foydalanishadi. 
2.
Haykaltaroshlar, eng avvalo, chidamlilik, mustahkamlik qonunlaridan 
foydalanishadi. 
3.
Metall quyish, bolg‘alash va taqalash sohalaridagi mutaxassislar uchun 
fizika bo‘yicha bilimlar juda ham zarur hisoblanadi. Birinchi navbatda, qizitish 
va eritish jarayonlari, turli xil materiallarni qotirish, ularning holati, 
egiluvchanligi, deformatsiyasidagi xususiyatlari haqidagi bilimlar. 
Fizika va san’atning o‘zaro bog‘liqligini yoritishga harakat qildik. Ta’lim 
muassasalari tarbiyalanuvchilari san’atning turli soha va yo‘nalishidagi 
namoyandalarni, fizik qonuniyatlarni bilishlari kerak. Bunday bilimlar nafaqat 
ilmiy-texnika inqilobiga, balki insoniyat, ruhlanish, zavqlanish, hissiyotlar 
olamiga ham ta’sir qilishda muvaffaqiyatli xizmat qiladi. 
1
Булат В. Л.
Оптические явления в природе. – Москва: Просвещение, 1971. – С. 33-36. 

---