Pedagogika 015, 2-son Muassis: Nizomiy

PEDAGOGIKA
2015, 2-son
 
 
109 
O‘z-o‘zidan tushunarliki, ta’limga innovatsion yondashuv til o‘qitish 
metodikasi oldiga ham qator yangi vazifalar qo‘ydi. Kelajakda yangi avlod 
darsliklari shaklan va mazmunan takomillashuvi, elektron o‘quv adabiyotlaridan 
foydalanishning ustuvor mavqega ko‘tarilishi aniq. Bunday ta’lim usuli asosan 
8-10 yoshdan boshlanadi. Chunki, o‘quvchilarda mantiqiy fikrlash qobiliyati 
asosan 10-16 yoshdan faollashuvi
1
ilmiy adabiyotlarda ko‘rsatib o‘tilgan.
Demak, ona tili mashg‘ulotlarida tilning grammatik qurilishinigina emas, 
balki uning nutqiy imkoniyatlarini ham o‘rganish lozim. Yangi mavzuni 
mustahkamlash darslari matn ustida ishlash bilan boshlanib, matn yaratish bilan 
yakun topsagina, o‘quvchining nazariy bilimlari nutqiy ko‘nikmalar bilin o‘zaro 
uyg‘unlikda, izchil shakllanadi va malakaga aylanib boradi. Zero, til ta’limida 
OVKT tizimini qo‘llash ijtimoiy zaruriyatdir.
Birinchidan, OVKTni til o‘rganish amaliyotida qo‘llash, dars 
samaradorligini oshirish, o‘quvchida ijodiy tafakkurni rivojlantirishning muhim 
sharti sifatida qaralishi lozim. Ona tili o‘qituvchilari mazkur innovatsion ta’lim 
usulidan amaliy foydalanishni o‘rganib olmas ekanlar, uni dars jarayonida 
samarali qo‘llay olmaydilar.
Ikkinchidan, OVKT tizimida ishlash uchun o‘quvchilar qo‘shimcha 
axborot manbalari (ilmiy adabiyotlar, lingvistik va entsiklopedik lug‘atlar, izohli 
lug‘at, uyadosh so‘zlar lug‘ati, ma’nodosh so‘zlar lug‘ati, zid ma’noli so‘zlar 
lug‘ati, tarixiy so‘zlar lug‘ati, yangi so‘zlar lug‘ati, tasviriy ifodalar lug‘ati, 
iboralar lug‘ati, so‘zlar va so‘z birikma(SB)larida ma’noviy darajalanish lug‘ati, 
olinma so‘zlar lug‘ati, ters lug‘atlar, shakldosh so‘zlar lug‘ati), o‘quv-texnika 
vositalari, elektron o‘quv adabiyotlari (elektron darslik va elektron o‘quv 
qo‘llanmalari) bilan ta’minlanishlari shart. Ona tili darslari milliy til boyligini 
o‘quvchiga yetkazadigan turfa lug‘atlar, qomusiy ma’lumotlar bilan 
ta’minlanishi, ta’lim muassasasidagi kompyuter sinflarining Internet tizimiga 
ulangan bo‘lishi nihoyatda zarur. Shunda darsliklarning hozirgi hajmi keskin 
qisqargan, ixchamlashgan, ular muayyan mavzu doirasida ijodiy fikrlash, 
mavzuga xos til birliklarini topish, ular ishtirokida nutqiy birliklar tanlash hamda 
kichik matn yaratish (mashg‘ulot so‘ngida) topshiriqlari kompleksidan iborat 
bo‘lar edi. Albatta, bu – katta ish. Ammo shu vazifalarni imkoniyat doirasida 
bajarish, uzluksiz ta’limda OVKT ta’lim usuliga o‘tishning muhim shartidir.
1
Соссюр де Ф. Курс общей лингвистики. Труды по языкознанию. – Москва: Высшая 
школа, 1987. – С. 5-9. 

---